“We moeten zo eerlijk zijn dat we met elkaar zelfs de donkere kanten van religie bespreken en in die zin realistisch zijn.”
Dat stelde Gerrit Singgih, hoogleraar aan de Christelijke Duta Wacana Universiteit uit Yogyakarta in het gesprek van de interreligieuze Indonesische delegatie met het Cairo-overleg. Het gesprek vond woensdag plaats in de Indonesische Al Hikmah moskee in Den Haag.
Samenwerking
De delegatie van religieuze leiders uit Indonesië bezoekt Nederland deze week om in gesprek te gaan met politici en vertegenwoordigers van kerken, moskeeën en synagogen. Bij de bespreking in de moskee waren onder anderen dr. Andreas Yewangoe en ds. Gomar Gultom, voorzitter en algemeen secretaris van de Indonesische Raad van Kerken aanwezig. De Indonesische moslimgemeenschap werd vertegenwoordigd door dr. Abdul Mu’ti, secretaris Muhammadiyah, en dr. Rumadi Ahmad van de Nahdatul Ulama en docent aan een islamitische universiteit in Jakarta. De Indonesische Bisschoppenconferentie werd vertegenwoordigd door hun secretaris pastoor Benny Susetyo. Vanuit het Cairo-overleg waren aanwezig Arjan Plaisier, scriba van het moderamen van de synode, Marijke Slager en Hanneke Gelderblom vanuit de joodse gemeenschap, Rasit Bal van het Contactorgaan Moslims en Overheid en Jan Post Hospers als coördinator van het Cairo-overleg. De vragen waar het tijdens dit gesprek om ging waren: op welke manier kunnen de godsdiensten bijdragen aan een pluralistische, democratische en tolerante samenleving? Wat kunnen we op dit punt van elkaar leren? Welke mogelijkheden zien we voor samenwerking?
Radicalisering
Dr. Yewangoe merkte op dat religieuze intolerantie in Indonesië een relatief nieuw verschijnsel is. De meer radicale islamitische stromingen in Indonesië zijn in de afgelopen vijf tot tien jaar uit Saoedi-Arabië en Qatar ‘geïmporteerd’. Tegelijkertijd kwamen radicaal evangelicale groepen binnen vanuit Zuid-Korea en de Verenigde Staten. “In het open en democratische Indonesië zijn vele geloven welkom,” stelde hij vast. Arjan Plaisier: “Dat is een keerzijde van de openheid, waarmee de samenleving zal moeten leren omgaan.”
Abdul Mu’ti: “Radicale islamieten rekruteren de jeugd en zetten zich af tegen de gevestigde religies. Saoedi-Arabiërs zien de doorsnee moslims in Indonesië namelijk niet voor vol aan. Zij hebben onderwijs in de ware islam nodig om op het rechte pad te geraken.”
Moslims en christen hebben in Indonesië te maken met hetzelfde probleem van radicalisering. Genoemde moslimorganisaties uit Indonesië verzetten zich tegen de arabisering van de islam, terwijl christenen er tegen de veramerikanisering van het christendom in gaan.
Joint in Difference
Na de informele bijeenkomst in de Indonesische Al Hikmah moskee in Den Haag was er een debat over interreligieuze samenwerking en tolerantie ‘Joint in Difference’ bij Initiatives of Change in de Hofstad. Tijdens dit debat werd nadrukkelijk gesteld dat vrede niet ondanks maar dankzij religie kan worden bereikt. Prof. Gerrit Singgih merkte op dat christenen en moslims elkaars verschillen zullen moeten accepteren om echt met elkaar in dialoog te kunnen gaan. In reactie op het Indonesisch nationalisme is in de afgelopen jaren religie een identiteitskenmerk geworden. Nu zal er ruimte moeten komen voor religieuze verscheidenheid. Volgens hem is dat het raakvlak met de Nederlandse samenleving. Ook hier zal er respect moeten groeien voor ‘de ander als de ander’. “We moeten zo eerlijk zijn dat we met elkaar zelfs de donkere kanten van religie bespreken en in die zin realistisch zijn,” aldus Singgih.
Vrijheid
Ook Leo Koffeman, hoogleraar aan de Protestantse Theologische Universiteit, onder-streepte dat de kerken open moeten staan voor kritiek. “Het is een uitdaging voor de kerken om de vrijheid van meningsuiting volledig te accepteren en om democratie te onderschrijven en erin te investeren.” In Indonesië zal er volgens hem tolerantie ontstaan voor mensen zonder een religie. Rumadi Ahmad: “Tot nu toe is het Indonesië nog zo dat je als crimineel wordt beschouwd als je geen religie hebt en niet in God gelooft.” In de toekomst zal dit veranderen en door een dialoog van beide kanten kunnen conflicten en geweld worden voorkomen. Dat is het hoopvolle scenario waaraan moslims en christenen uit Indonesië en Nederland samen met andere gelovigen willen werken.
Foto’s: PKN.