‘Zou je een stukje willen schrijven voor de Nederlandstalige gemeente in Londen, met enerzijds een persoonlijke noot, anderzijds een soort typering van hoe het toegaat in de kerk in Nederland?’ Op die vraag van ds. Hans Uytenbogaardt, tijdelijk verbonden als pastor aan Austin Friars in Engeland, schreef de algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland onderstaand cursiefje.
Avondrust
‘s Avonds laat, als iedereen naar bed is, pak ik een boek en ga ik een uur lezen. In de stilte van de avond vinden mijn ogen rust bij de letters op het papier. Ik lees vooral teksten over ontkerkelijking. Die teksten sluiten aan bij mijn werk. Waar ik ook inleidingen houd, het gaat binnen een kwartier over ontkerkelijking en over het kantelen van de tijden. Ik probeer mensen duidelijk te maken dat de kerk als machtsfactor in Nederland voltooid verleden tijd is. Sommige mensen vinden dat vervelend. Voor anderen is het juist bevrijdend als ik dat zeg. Want secularisatie kan ook louterend werken. Vooral als je je realiseert dat je veel burgerlijke verplichtingen mag loslaten, dat je minder hoeft te denken vanuit macht en uitgeschreven dogmatiek; en dat je je onbevangen kunt overgeven aan de spiritualiteit.
Vroomheid begint volgens mij bij onbevangenheid. Het gaat om het besef dat God zich bekend maakt van buitenaf. Via ervaringen. Via mensen die je ontmoet. Secularisatie kan ons terugbrengen bij het hart van het geloof. Ik zeg het als ik een lezing houd. En ik streep dergelijke gedachten aan als ik ‘s avonds een boek lees. Soms landt de boodschap en pakt iemand het op door te zeggen dat een kleinkind niet in de kerk komt, maar zeer spiritueel leeft. Soms kijkt men alleen maar verdrietig, omdat secularisatie in Nederland gepaard gaat met het verliezen van verworven rechten en mogelijkheden. Soms citeert men de kranten. Over de burgemeester van Den Haag, die niet langer kerken wil gebruiken als stembureau, omdat seculiere mensen zenuwachtig zouden worden van het kerkgebouw.
Ik lees Sören Kierkegaard, de Deense filosoof die precies tweehonderd jaar geleden op 5 mei 1813 in Kopenhagen werd geboren. Hij zegt: ‘Loslaten betekent tijdelijk het houvast verliezen. Niet loslaten betekent voor altijd het houvast kwijtraken’. En ik mijmer: We moeten dus alles achterlaten waar we onze kracht aan ontlenen, alles waar we ons zelfbeeld aan ophangen, alles wat ons op ons gemak stelt. Maar is dat niet de essentie van geloven, de basis van het vertrouwen dat joodse nomaden als Abraham, Isaäk en Jakob ons hebben bijgebracht? Zij gingen van pleisterplaats naar pleisterplaats en wisten: we kunnen de tentpinnen niet te diep in de grond slaan, morgen gaat het weer verder. De kerken in Nederland verkeren in een overgang. Via de secularisatie kan het komen tot een nieuwe openheid en een spontane ontvankelijkheid om God te ervaren. Het spannende daarbij is om ook te luisteren naar de Gods ervaringen van mensen uit andere religieuze tradities. Tot de vorige eeuw waren mensen met een andere religie buiten beeld, omdat ze op andere continenten woonden. Nu zijn ze onze buren geworden, letterlijk omdat ze om de hoek wonen, of mentaal omdat ze slechts één muisklik van ons vandaan leven. Dat zijn de gedachten waar ik me ‘s avonds laat in kleed, zoals de bloemen zich bekleden met de dauw van de nacht.
Klaas van der Kamp v.d.m. algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland
Foto: Nederlandse kerk in Austin Friars