De Nationale Synode wil een Katholiciteits Effect Rapportage (K.E.R.) instellen. Hieronder een column van Klaas van der Kamp; de column geeft niet de visie van de plenaire Raad weer, maar biedt een persoonlijke overweging, bedoeld als aanzet om het nieuwe idee eens wat nader tegen het licht te houden. Daaronder het persbericht zoals het vanuit de Nationale Synode is verzonden. De column:
Het voorstel van Gerrit de Fijter, voorzitter van de Nationale Synode, om een Katholiciteits Effect Rapportage in te stellen toont aan hoe nuttig het is dat er af en toe vakantietrips zijn. Je ziet in gedachten ds. De Fijter en dr. Barend Kamphuis (die in het persbericht als initiatiefnemer wordt genoemd) zitten als pastores bij een Rijncruise, glas rosé in de hand, op het terrasdek de dingen van de dag doornemend en al pratend over de Rijn, de vissen, het milieu, milieumaatregelen kabbelt het gesprek voort en keert het terug bij de kerk; al associërend moet het idee van een K.E.R. geboren zijn en het idee is als een persbericht nu ook officieel via De Fijter wereldkundig gemaakt.
Het is uitermate positief dat een hoogleraar als prof. dr. Barend Kamphuis – die tot nu toe als gereformeerd vrijgemaakt kerklid wel meedoet met de kleine oecumene, maar nog weinig profiel heeft gegeven aan de katholieke oecumene – en een emeritus als ds. Gerrit de Fijter de kerk bestoken met creativiteit. Als voormalig preses weet De Fijter hoe gemakkelijk je in de burocratie van de kerk blijft hangen tussen formele rapportages en puntkomma’s die op de verkeerde plaats in de zin zijn gezet. Een frisse proefballon in zo’n omgeving kan iedereen wakker schudden, al zou het slechts zijn van de knal die klinkt op het moment dat de proefballon uit elkaar spat.
Positief ook dat Kamphuis en De Fijter de samenwerking en afstemming van kerken willen dienen. Ook daarin zijn zij als witte raven onder vele plichtgetrouwe maar al te kerkistische collegae. De Fijter blijft zijn nek uitsteken, al zou hij gelet op zijn leeftijd en de zegen te zijn geboren voor de slopende pensioenmaatregelen van kracht worden, zich ook gewoon kunnen beperken tot het Rijnreisje en vrijblijvende praat. Hij heeft er toch maar een persbericht van gemaakt. En je weet dat er met hem niet te sollen valt, want als je dit idee al om zeep helpt, kan je er een glas rosé op innemen dat hij in staat is een nieuw creatieve gedachte te lanceren met een veelvoud aan idealisme en suggesties. Positief ook dat er vanuit de rechterkant van de protestantse kerken oecumenisch wordt meegedacht en gezocht naar in ieder geval verbredende oecumene, ‘vernieuwend’ is misschien een wat te groot epitheton ornans.
Naast de positieve elementen, zijn er vragen. Het is zoals vaak wanneer het gaat om dergelijke persoonlijke coming-outs: het idee zegt wel iets van de inventiviteit van de bedenkers, maar het zegt weinig over het realisme van de wereld; er is geen marktonderzoek gedaan. Het toeval wil namelijk dat er al sinds jaar en dag een KER bestaat; maar het heet anders, het heet ‘uit de kerken’ en het is een vast agendapunt op de agenda van de Raad van Kerken. Blijkbaar is het niet bij De Fijter opgekomen – hoewel hij zelf jaren lid was van de Raad – om de Raad van Kerken in dezen te empoweren.
De Fijter heeft dan ook een andere keurmeester in gedachten – zo blijkt uit een interview met hem uit Trouw -, iemand die onafhankelijker is dan de Raad, zal hij gedacht hebben, iemand die kortere staat van dienst heeft in de oecumene en daarom meer de maagdelijke illusie kan suggereren waar sommige kerkelijke voorgangers tegen beter weten in behoefte aan hebben: De Fijter dacht aan zichzelf. Dat is een leuke inval, ware het niet dat je het risico loopt dat de dossiers zich gaan opstapelen, waar de kerken hun besluiten immers verplicht moeten gaan voorleggen aan het toezicht van de grootinquisiteur in de Wilgenstraat.
Het zal ook even wennen zijn voor de rooms-katholieke bisschop en de scriba PKN als ze de enveloppes dichtlikken en een zucht slaken: ‘Laten we hopen dat we de plannen mogen doorzetten’. Je voelt aan het voorbeeld al wel dat de kans groot is dat de kerken er niet aan willen, want dan hebben ze in het instituut ‘Wilgenstraat’ wat ze in ‘de Raad van Kerken’ altijd hebben proberen tegen te houden, namelijk een instantie die met gezag de kerken kan aanspreken en corrigeren. Dat verhoede de voorzienigheid.
Het risico bestaat ook dat zo’n procedure vertragend werkt op de toch al meer dan stroperige besluitvorming binnen de kerken. Je krijgt dan keuzes zoals ze gemaakt zijn bij de aanleg van de N50, een twee/driebaansweg bij De Fijters en Kamphuis’ woonplaats, waar men op de vraag of het niet direct een vierbaansweg had moeten worden, antwoordt: ‘Nee, want dan was er een milieueffectrapportage nodig, grote kans dat er de zeldzame onderwatersalamander was gesignaleerd en dan hadden we de bouw weer vijf jaar moeten uitstellen om eerst het nestelgedrag van het zeldzame diertje verder in beeld te kunnen brengen’.
Nu zal De Fijter niet voor een gat te vangen zijn en reageren: ‘Laten we het dan tot een vrijblijvend keurmerk maken, een soort kwaliteitszegel’. Dat zou dan een mooi compromis zijn. Je ziet het Wim Eik al trots glimmend vertellen: ‘Dit besluit om toch weer te participeren in the Passion heeft het GdF-keurmerk’.
Einde column
Hier volgt de tekst van het persbericht zoals het door de Nationale Synode gisteren naar buiten is gebracht.
Een nieuw instrument in het streven naar eenheid van de kerk
De Katholiciteits Effect Rapportage
De Nationale Synode staat in het teken van de heelheid van de kerk. De kern van de vorige Nationale Synode, in Dordrecht in 2010, was de ontdekking dat christenen uit meer dan vijftig verschillende kerken, van evangelisch tot reformatorisch, écht iets met elkaar te delen hebben. Ondanks allerlei kerkelijke verschillen is er toch wederzijdse herkenning (zie ook www.nationalesynode.nl).
In 2013 is er opnieuw een Nationale Synode, opnieuw in Dordrecht.
Maar tot die tijd staat de Nationale Synode niet stil.
We blijven streven naar de eenheid van de kerk. En daarom roept de Nationale Synode de kerken van Nederland op tot de Katholiciteits Effect Rapportage (KER).
Dat klinkt ingewikkeld, maar dat is het niet.
De KER is bedoeld om nieuwe barrières tussen kerken en geloofsgemeenschappen te voorkomen. De KER is een variant op de Milieu Effect Rapportage (MER). Bij beslissingen die het milieu kunnen raken, is de initiatiefnemer verplicht de effecten voor het milieu van het voorgenomen besluit zorgvuldig in kaart te brengen in zo’n MER.
Op dezelfde manier verplicht de KER de initiatiefnemer om te onderzoeken op welke manier zijn plannen de eenheid en katholiciteit van de kerk kunnen raken.
Wat betekent dat?
De christelijke kerk is katholiek omdat alle gelovigen van alle plaatsen en alle tijden erin thuishoren, omdat haar boodschap heel de wereld raakt, en omdat zij in het evangelie van Jezus Christus de volheid van Gods openbaring mag bezitten. Onder katholiek verstaan we niet rooms-katholiek maar algemeen en universeel. Kerkelijke beslissingen kunnen heel makkelijk scheidslijnen opwerpen tussen gelovigen. Ze kunnen van het evangelie uitsluitend een boodschap voor ingewijden maken. Dan is de kerk op dat punt niet meer katholiek maar sektarisch: zij vervuilt de katholiciteit, zoals een chemische industrie het milieu kan vervuilen.
Dat kan met de beste bedoelingen gebeuren. Denk bijvoorbeeld maar aan beslissingen rond Bijbelvertalingen of kerkliederen. De ene kerkelijke gemeenschap is misschien heel erg gefocust op de betrouwbaarheid van een vertaling en de schriftuurlijkheid van de liederen. De andere bekommert zich vooral om de openheid van de eredienst. Met die motieven is niks mis. Maar ondertussen ontstaat er een kloof tussen de ene kerk en de andere.
De stuurgroep Nationale Synode pleit er voor dat bij alle beslissingen die de katholiciteit raken, de gevolgen daarvoor in beeld worden gebracht: de Katholiciteits Effect Rapportage.
Een wijd spectrum aan beleidsterreinen komt daarvoor in aanmerking: liturgie, sacramenten, zending, ambten, opleiding, buitenlandse contacten etc.
De Nationale Synode denkt dat voor kerken en geloofsgemeenschappen de KER een nuttig instrument kan zijn om te onderzoeken of de beslissingen die ze nemen oorzaak kunnen worden van scheidingen en scheuringen. De stuurgroep Nationale Synode is bereid als aanspreekpunt te functioneren op weg naar een gemeenschappelijke adviesraad voor de KER.
Katholiciteit is een gave en een opgave. De KER kan verdere versnippering voorkomen en kan gezien worden als instrument om te werken aan de heelheid van de kerk. We willen ons richten tegen de muren die kerken en geloofsgemeenschappen kunnen opwerpen.
De KER is een initiatief van prof. dr. B. Kamphuis, lid van de stuurgroep van de Nationale Synode. De notitie die hij schreef over de KER is te lezen op www.nationalesynode.nl.
Maar in de aanloop naar de Nationale Synode van 2013 doen we meer.
We gaan door met het geloofsgesprek, dat bij de Nationale Synode in 2010 werd geïntroduceerd (naar voorbeeld van het Global Christian Forum). Dit geloofsgesprek speelt zich af op het grondvlak van de kerken en de geloofsgemeenschappen. Het is een gesprek tussen gemeenteleden van hart tot hart over Hem die ons leven draagt. Zoals in 2010 worden ook in 2013 de kerkleiders verzocht te luisteren naar wat er aan de basis van het zo verdeelde protestantisme te horen valt over de heelheid van de kerk. Opnieuw krijgen de migrantenkerken nadrukkelijk een plaats. In protestantse kring is er nog wel eens de neiging om de verdeeldheid en het verscheurd zijn van de kerk te bagatelliseren en niet te zien als zonde voor de Here God, terwijl het een van de grootste ketterijen is.
Voor vragen over de Nationale Synode en de KER: neem contact op met dominee Gerrit de Fijter, voorzitter van de stuurgroep Nationale Synode, 038-3319173 of 06-50288380 of Sjaak van ’t Kruis, secretaris van de stuurgroep, 030-8801876 of 06-21419609.