Kerkverlating vloeit niet in de eerste plaats voor uit een soort vermoeidheid over het instituut, maar het is te wijten aan het feit dat God zelf minder belangrijk geworden is voor mensen. Dat zei dr. Wim Dekker bij een inleidend woord op zijn promotie-plechtigheid, maandag 19 december aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Dekker schreef een dissertatie onder de titel ‘Afwezigheid van God’.
Hij doet daarin onderzoek naar de reacties van theologen op de secularisatie. Hij gaat in op het werk van Pannenberg, Miskotte en de vorig jaar overleden rooms-katholieke oecumenicus Anton Houtepen, die tot het laatst toe lid is geweest van de beraadgroep Geloven en Kerkelijke gemeenschap van de Raad van Kerken, waar ook dr. Dekker deel van uitmaakt.
Het is Dekker vooral te doen om aanknopingspunten te vinden om het gesprek met geseculariseerde mensen aan te gaan. Hij vindt bij Houtepen basiservaringen zoals verlangen, vertrouwen, verzet en vergeving; begrippen die bij ieder mens aanwezig zijn. Houtepen ziet het vertolken van die begrippen niet als een manier om het christelijk geloof alsnog in te prenten, maar hij probeert te laten zien hoe Christus in die basisbegrippen aanwezig is. Wie goed naar de mens kijkt, komt in de buurt van het christelijk geloof, aldus de promovendus.
Pannenberg gaat daarin nog verder. Hij ziet de mens als aangelegd op relaties. Van nature is de mens op de toekomst gericht en langs argumentatie kan hij aantonen dat daarin het geloof zijn plek krijgt. De mens is op die excentriciteit uit. Voor zover de twee theologen de mens bij de drempel van het leerhuis brengen is het Miskotte die steeds weer de kritische vraag stelt of de ervaring die wordt ingebracht wel over God gaat. Veel van wat zich in de achterliggende tijd als christelijk geloof manifesteerde was niet anders dan het menselijke motief om de eigen mening voor Gods openbaring te laten doorgaan. Als dat gebeurt trekt God zich terug. Dan is zijn afwezigheid een oordeel. Je moet steeds weer bij God beginnen om uit te komen bij God.
Diverse opponenten brachten gesprekspunten in. De vraag werd gesteld of Pannenberg wel voldoende was verwoord. En de vraag kwam aan de orde of Dekker niet te eenzijdig op het christelijke westen is georiënteerd vanuit een verjaarde volkskerkgedachte. Vanuit de bijbelwetenschappen werd de vraag gesteld of God niet per definitie tot ons komt vanuit verbrokkelde teksten. En dat daarin de beperking, maar ook de bevrijding ligt van het geloof in God.
In het judicium van diverse opponenten werd de nieuwe doctor in de theologie geprezen om de rijpheid van zijn gedachten. Dekker is in 1987 aan zijn dissertatie begonnen en heeft de studie gepaard laten gaan met het toetsen aan eigen levenservaring. Niet de doctorstitel was het belangrijkste voor hem, maar het zoeken naar antwoorden die relevant zijn voor de kerk in deze tijd.
Foto”s:
Wim Dekker, de promovendus
De paranimfen, links Wims zoon, rechts Koos van Noppen, publiciteitsmedewerker van de IZB (waar Wim Dekker op de loonlijst staat)