Op uitnodiging van de bladen van Wegener schrijft Klaas van der Kamp een column, over seksueel misbruik. Hieronder zijn persoonlijke analyse.
Openheid
Het drama van het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk raakt alle kerken. De Stentor berichtte dan ook over ‘de kerk die stil is’ en maakte geen specificatie naar die ene kerk die schuldig is en andere kerken die in dezen vrijuit lijken te gaan. Alle denominaties glijden mee in het mensonterende gedrag van een te groot aantal rooms-katholieke geestelijken. De samenleving heeft de kerk als moreel instituut gewogen en heeft vastgesteld dat de kerk op de weegschaal van betrouwbaarheid in dezen vederlicht bevonden is. Het meest schrijnend is het voor slachtoffers van wie verschillende mensen hun leven hebben zien ingekleurd door achterdocht, onzekerheid en het onvermogen aan God te denken als een God van liefde, als een onschuldig kind in een kribbe.
De vraag die de kerken intern moeten stellen is: zijn er omstandigheden in de kerken die de kans op misbruik groter maken? Volgens Dick Swaab is die kans er in het algemeen bij mensen bij wie de hersenen pedofiel zijn gestructureerd; in de volksmond zegt men dan: ‘Ze hebben een steekje los’. Dat komt natuurlijk binnen en buiten de kerk voor.
Er zijn evenwel twee punten om extra in de gaten te houden. In de eerste plaats moeten kerken en andere organisaties opletten dat ze geen gelegenheden creëren waarin seksueel misbruik makkelijker kan toeslaan. Opvallend is dat het aantal gevallen van misbruik bij internaten groter was dan bij voorbeeld bij contemplatieve groepen. De kans op misbruik blijkt groter te zijn als volwassenen apart in één ruimte met minderjarigen verkeren zonder grote raampartijen en mensen die makkelijk naar binnen kijken.
Een andere risicofactor is de vraag hoe macht en verantwoordelijkheid zijn georganiseerd. Als een kerk of een andere organisatie de macht bij een enkel persoon legt en als zo’n persoon zich alleen naar boven in de hiërarchie verantwoordt, is het risico van de doofpot groter dan wanneer men zich in de breedte rekenschap moet geven van verrichte handelingen. Als daarbij juridische toets en bestuur duidelijk gescheiden zijn is er altijd een kritische instantie die ook de macht kan terugroepen en weer met beide benen op de grond kan zetten.
Macht op zichzelf is niet verkeerd. Macht kan worden ingezet voor een goede zaak. Vraag is alleen hoe macht wordt georganiseerd. Seksueel misbruik komt helaas overal voor en pijnlijk, pijnlijk, pijnlijk ook in de kerk. Maar de omvang is groter naarmate de organisatie van macht zich minder gelegen hoeft te laten liggen aan de discussies die in het daglicht gevoerd worden.
Foto: De beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap heeft ruim een jaar geleden een ethieklezing verzorgd over macht in de kerk. Discussieleider dr. Margriet Gosker maakte duidelijk dat macht niet verkeerd is, maar dat het zaak is er evenwichtig mee om te gaan. Vandaar de balans, die ze toonde.
De Raad heeft net voordat de commissie-Deetman de thematiek naar buiten bracht ook over seksueel misbruik gesproken. Lees hier een korte impressie. Klik hier voor het symposium over macht.