Diaconieën en caritas- organisaties van de kerken nemen steeds vaker de verantwoordelijkheid voor mensen op zich, waar vroeger de overheid de mensen heeft geholpen. Daarmee dreigen de verhoudingen terug te keren zoals ze in de eerste helft van de twintigste eeuw aan de orde van de dag waren: mensen raken voor hun primaire levensbehoeften afhankelijk van de welwillendheid van andere burgers. Het is onwenselijk dat die situatie zich verder doorzet.
Drs. Henk van Hout, voorzitter van de Raad van Kerken, toonde zich zeer bezorgd tijdens de protestacties in Den Haag op 19 september over de bezuinigingen door de overheid. De overheid trekt steeds meer de handen af van de meest kwetsbare groep en lijkt het gewoon te vinden dat liefdadigheidsinstellingen steeds grotere groepen van mensen opvangen. De welvaartsstaat brokkelt daardoor verder af en de tweedeling in de samenleving groeit.
De kerken werken samen in een breed maatschappelijk verband met onder meer de CG-Raad (Chronisch zieken en Gehandicapten), Humanitas en de vakbonden CNV, MHP en FNV. De kerken zijn bezorgd over de stapeling van maatregelen die met name de meest kwetsbaren treft. De overheid geeft onvoldoende bescherming, omdat ze zich onder meer als doel heeft gesteld staatsschulden af te lossen.
De bezuinigingen van het kabinet treffen diverse groepen mensen; het gaat dan om ouderen, jonge gezinnen met kinderen, zzp’ers, mensen met een uitkering, mensen in de sociale werkvoorziening en chronisch zieken met een persoonsgebonden budget. Ook de kwaliteit van de publieke dienstverlening in het openbaar vervoer, de kinderopvang, bij de gemeenten en in het onderwijs komt steeds meer onder druk te staan.
De werkgroep Arme Kant van de Raad van Kerken houdt in samenwerking met de kerken al jaren een monitor van hulpverlening in armoedesituaties bij. Daaruit blijkt dat het aantal hulpvragen verontrustend stijgt. De hulpvragen hebben met elementaire levensbehoeften van doen: hulp bij wonen, eten, kleding, zorg, opvang en schuldsanering.
De Nederlandse overheid maakt zich sterk voor het terugdringen van de staatsschuld en staat garant voor instellingen die de financiële kredietcrisis hebben veroorzaakt. Van Hout noemde het onverantwoord dat de kwetsbare groepen daaraan fors moeten meebetalen. De financiële crisis is ontstaan door mensen die zelf voldoende financiële middelen hebben en door mensen die onverantwoorde risico’s hebben genomen door met andermans geld te speculeren. Je kunt de rekening voor dat gedrag niet opdringen aan de mensen die al jaren de financiële eindjes aan elkaar moeten knopen.
De kerken hebben tijdens de manifestatie symbolisch de klok geluid en uit boodschappenmanden het Armoedesignaal 2011 aangeboden. Mensen vragen steeds meer hulp van kerken en uit die hulpvragen blijkt hoe moeilijk mensen het nu al hebben. Daar komen dan de effecten van de komende bezuinigingen boven op. Van Hout liet weten dat de solidariteit van kerken in dezen met de meest kwetsbare mensen naar zijn idee een onmiskenbaar motief is in het evangelie.
Hieronder vindt u meer achtergronden bij het Armoedesignaal 2011.
Armoedesignaal 2011 van kerken
Bij de landelijke kerkelijke organisaties zijn ook dit jaar verontrustende signalen en noodkreten terechtgekomen. Zij gaven aanleiding om in het voorjaar van 2011 een digitale ‘armoedepeiling’ te houden onder diaconale organisaties. Het doel was signalen te verzamelen over welke hulpvragen diaconale organisaties krijgen vanwege de stapeling van effecten van de kredietcrisis en de economische crisis, de prijsstijgingen, gemeentelijke bezuinigingen, stijging van ziektekosten, woonkosten, levensonderhoud en afkalving van de voorzieningen. Het doel was ook inzicht te krijgen op welke terreinen (wonen, zorg, levensonderhoud, participatie of onderwijs) mensen met name om financiële ondersteuning vragen.
Armoedesignaal 2011
Op de online-enquête reageerden 69 organisaties uit de protestantse en rooms-katholieke achterban, waaronder voor eenderde Vincentius verenigingen. Enkele opvallende punten uit deze peiling zijn:
de financiële bijdragen die verstrekt worden hebben grotendeels te maken met kosten voor wonen en levensonderhoud;
er waren zowel meldingen van een toename van aanvragen als van een afname. In een aantal situaties was sprake van een forse stijging van het totaalbedrag aan financiële hulpverlening. Daar staan bij anderen dalingen tegenover;
als er projecten, activiteiten en samenwerkingsinitiatieven bij opgeteld worden, dan is er sprake van toename. De toename is dan te vinden in solidariteitsfondsen (25% meer), in kerstpakketacties (25% meer) en in voedselbankhulp (25% meer). Ook is er toename in schuldhulpverlening, o.a. door de initiatieven vanuit SchuldHulpMaatje (25% meer);
de belangrijkste oorzaken waardoor de hulpvragers in de problemen komen: het moeten rondkomen van een laag inkomen, schuldenproblematiek, bureaucratie van overheidsinstanties en onvoorziene uitgaven.
Alarmerend is het feit dat het bij deze aanvragen draait om primaire levensbehoeften als wonen, het verkrijgen van een inkomen, en levensonderhoud.
Deze signalen bevestigen uitkomsten van het eerder gehouden onderzoek Armoede in Nederland 2010 dat georganiseerd was door Kerk in Actie, de Rooms-Katholieke Kerk, de Arme Kant van Nederland in samenwerking met andere kerkgenootschappen. Voor meer informatieover dit in november 2010 verschenen grote onderzoek zie www.kerkinactie.nl/armoedeonderzoek.
Suggesties ter bestrijding van armoede
De invullers van de armoedepeiling 2011 gaven ook suggesties of deden een oproep. Een selectie hieruit:
verhoog de bijstandsnorm als er kinderen in het spel zijn;
bezuinigingen niet doorschuiven naar de onderkant van de samenleving;
administratieve rompslomp c.q. bureaucratie terugdringen. Laat mensen snel weten waar ze aan toe zijn en maak beter bekend waar de potjes zijn;
organiseer hulp in een vroege fase. Privacywetgeving werkt remmend en staat signaleren en samenwerken in de weg;
vaste kosten van gas en licht omlaag brengen.
Alerte houding gevraagd van kerken
De armoedepeiling 2011 onderstreept de noodzaak om plaatselijk en landelijk als kerkelijke organisaties alert te zijn. Welke mensen worden getroffen door deze maatregelen en wat betekent dit voor hun leefsituatie en perspectief op een menswaardig bestaan? Hoe kunnen we hen ondersteunen om hun positie en situatie te verbeteren? Welke mogelijkheden hebben we hiervoor en met wie kunnen we hierin samenwerken?
Handreiking Armoedesignaal 2011
Het Armoedesignaal 2011 bevat informatie en is een handreiking met suggesties voor plaatselijke kerken. Na de korte weergave van de resultaten van de digitale armoedepeiling 2011 worden de belangrijkste kengetallen en conclusies gegeven van relevante onderzoeken op het terrein van werkloosheid, armoede en schulden.
Het kabinet Rutte heeft de plannen zichtbaar gemaakt voor de invulling van de bezuinigingen, die nodig zijn om de schulden van de overheid af te lossen. Een groot deel van deze plannen gaat terecht komen bij de burgers en huishoudens, vooral door de opstapeling van de bezuinigingen per sector. De handreiking biedt een kort overzicht van de aangekondigde maatregelen en plannen van dit kabinet, voor zover bekend per september 2011, en een korte beschrijving wat dit betekent voor de reële situatie van betrokkenen.
Hoe kerkelijke organisaties hier lokaal alert op kunnen reageren wordt geschetst aan de hand van een aantal invalshoeken met een actuele agenda van activiteiten waar kerken zich bij aan kunnen sluiten in het komend najaar. De aftrap voor deze kerkelijke activiteiten is gegeven door Henk van Hout, voorzitter van de Raad van Kerken, die tijdens de actiedag ‘Stop de stapeling’ op 19 september in Den Haag symbolisch de noodklok luidde. Kerken kunnen in het seizoen 2011-2012 op hun eigen manier de noodklok luiden in hun eigen plaats.
In het slotdeel van de handreiking wordt verwezen naar bronnen waar meer achtergrondinformatie over alle ontwikkelingen te vinden is. Daarbij wordt vooral gebruik gemaakt van het internet.
Het Armoedesignaal 2011 is bedoeld om zijn weg te vinden binnen kerkelijk organisaties in de verwachting dat het mensen stimuleert tot alertheid en acties, zodat de kwetsbaren onder ons gezien en gehoord worden en dat opgekomen wordt voor hun rechten.
Het Armoedesignaal 2011 is alleen digitaal beschikbaar en u kunt het vanaf deze plek http://www.armekant-eva.nl/pdf/armoedesignaal2011-web.pdf downloaden.