Soms zijn het de musea, die (onbedoeld) missionair zijn. Verveelde begeleiders van de wandelaars van de vierdaagse in Nijmegen komen de missionaire inslag welhaast vanzelf tegen dit jaar op het moment dat ze de pleintjes met de muziekbandjes even laten voor wat ze zijn en één van de vele musea in de oudste stad van Nederland gaan bezoeken. Je stuit dan al gauw op de figuur van Mariken van Nieumeghen.
Wie zich in het verhaal van Mariken verdiept, verdiept zich in een samenvatting van het geloof. Weliswaar sterk gemoraliseerd en geromantiseerd, maar een generatie die iedere avond Goede Tijden Slechte Tijden kijkt, kan wel wat miniatuurtjes van emotie en (gebrek aan) moralisme aan.
Onder het motto ‘Mariken, een duivels drama in middeleeuws Nijmegen’ vertelt het Huis van de Nijmeegse geschiedenis het verhaal van het Middeleeuwse meisje. Mariken woont als weesmeisje bij haar oom en gaat naar de stad Nijmegen naar de markt om boodschappen te doen. Daar komt ze in aanraking met Moenen, de duivel in een mannengestalte. Hij neemt Mariken mee naar de zelfkant van de samenleving in Antwerpen.
Mariken moet haar naam veranderen; Mariken komt van Maria en dat is in duivelse sferen geen aanbeveling; ze kiest voor Emmeken, zodat ze dat de eerste twee letters van haar oude naam nog kan vasthouden. Ze leidt met Moenen een losbandig leven. Merkwaardig genoeg wordt de losbandigheid gekoppeld aan de zeven kunsten van de wereld, wetenschappen als retoriek en sterrenkunde die los van de theologie bestaan.
Als Mariken heimwee krijgt naar het Nijmeegse begeleidt Moenen haar. Mariken is getuige van een wagenspel, waar de genade van God wordt verkondigd. Mariken maakt zich los van haar verleden en geeft zich over aan de genade van God. Moenen voert haar mee in de lucht en laat haar vallen. Maar Mariken overleeft de val en sluit haar leven af als non.
Het christelijke volksgeloof en de cultuur van de Middeleeuwen komen in Mariken bij elkaar. De gemeente Nijmegen maakt er dankbaar gebruik van om het imago van de stad te verstevigen. Er is een Marikenloop, Marikenbrood en de Mariken Winterfeesten. In de Mariënburgkapel zijn grote borden te zien waarop de geschiedenis is afgebeeld, aangevuld met onder meer videobeelden.
Museum het Valkhof heeft de figuur van Mariken toegankelijk gemaakt voor kinderen. De kinderen worden uitgenodigd om te zoeken naar de figuur van Mariken door in een levensgroot boek te stappen. De pagina’s zijn uitvergroot tot grote kijkdozen. Je komt te weten hoe Mariken leefde en wat ze meemaakte. Het is een zoektocht met illustrator Marga van den Heuvel. Haar prenten geven een tweedimensionaal beeld van Mariken en haar wederwaardigheden.
Of het verhaal missionair uitwerkt? Wellicht. Op het moment dat wij een blik werpen bij de kindertentoonstelling zijn het vooral de grootouders die kleinkinderen rondleiden. ‘Wie is dat, de duivel?’, vraagt één van de kleinkinderen. ‘Een vervelend iemand, waar je beter niet mee kunt omgaan’, vat een oma de haar ooit geleerde dogmatiek samen.
Mariken, een duivels drama in middeleeuws Nederland is verlengd te zien tot en met 28 augustus dit jaar in het Huis van de Nijmeegse geschiedenis.
Zoeken naar Mariken is te zien tot en met 4 september in museum De Valkhof.
Foto:
Emmeken en Moenen
Mariken laat zich verleiden door de kennis, onder meer kennis van grammatica (amper voorstelbaar voor mensen van deze tijd dat je dergelijke kunsten als door de duivel geleerd kunt voorstellen)