‘Ik kan niet van mezelf houden, als niemand ooit van mij gehouden heeft. Via anderen die van je houden, leer je van jezelf te houden’. Drs. Annewieke Vroom, verbonden aan de Vrije Universiteit als docent godsdienstwijsbegeerte bij de opleiding voor Religie en Levensbeschouwing in Amsterdam, hield de lezing tijdens een ontmoeting van de initiatiefgroep In Vrijheid Verbonden in Utrecht op 26 januari 2011.
De initiatiefgroep In Vrijheid Verbonden is in 2005 ontstaan als platform van zes religies en levensbeschouwingen, te weten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme, boeddhisme en humanisme. Aanleiding om elkaar om te zoeken was het zilveren regeringsjubileum van koningin Beatrix. De zes religies en levensbeschouwingen boden als het ware zichzelf aan met een feestelijke bijeenkomst in de Domkerk in Utrecht. Dat was tegelijk het begin van het interreligieuze platform. Nadien ontmoetten ze elkaar jaarlijks in januari om uit te drukken dat ze gezamenlijk een bijdrage willen leveren aan de democratie.
Dit jaar waren het de jongvolwassenen van de diverse religies die de bijeenkomst van begin tot einde op poten hadden gezet. Onder leiding van Nora Asrami kozen ze voor een gevarieerd programma, met een presentatie van elk der religies en levensbeschouwingen, een lezing van Annewieke Vroom en workshops. Centraal thema was ‘vanuit eigenheid elkaar ontmoeten’.
In de presentaties had elk der deelnemers een trefwoord gekozen om de eigen achtergrond te typeren. De humanisten kozen voor het thema ‘zelf denken, samen leven’. Ze lieten zien hoe denkers als Socrates, Hugo de Groot en Karl Marx mensen hebben geleerd om zelf na te denken en de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen situatie. De moslims kozen voor het thema ‘overgave’. Een zanger zong – inderdaad met overgave – een lied over het thema, deels in het Engels, deels in het Berbers, deels in het Nederlands. Daarna was de beurt aan de boeddhisten. Hun thema luidde ‘Liefdevolle vriendelijkheid’. Ze gingen de circa vijftig tot zestig bezoekers voor in een meditatie, waarbij elk der aanwezigen zich een moment overgaf aan stilte en aan gedachten uit het verleden waarin de liefde in volle omvang was ervaren.
De christenen waren als vierde aan de beurt. Marijke Vlietstra zong een lied en begeleidde zichzelf op de vleugel. Toon Renssen las tussendoor fragmenten uit de bijbel over onder meer Abram die uit zijn land trok, over Paulus en zijn Damascus-ervaring, over vergeving. Wout Schonewille van de HGJB zorgde voor een powerpoint op de achtergrond. Leidend thema was ‘belijden’. De hindoes waren als laatste aan de beurt. Zij vertelden in een rollenspel over een studentenforum wat ze vormen. De groep staat open ook voor mensen van een andere religie, want het hindoeïsme wil een open religie zijn, waarin ruimte is voor diverse geloofsbelevingen. De joodse gemeenschap had geen programma-onderdeel dit keer.
Daarna was het woord aan Annewieke Vroom. Zij sprak over het thema: ‘Trade your ex’, over flirten, ware liefde en dialoog. Met verbazingwekkende snelheid had ze zich de presentaties van elk der groepen eigen gemaakt en verwerkt in haar inleiding. Hoofdlijn van haar betoog bestond uit het verwoorden van datgene wat haar in elk der religies en levensbeschouwingen aansprak. Ze flirte met de hindoes vanwege hun zintuiglijke verwoording van de liefde. Ze prees de moslims om hun overgave en geloofsvertrouwen. In het humanisme waardeerde ze het besef van verantwoordelijkheid. Boeddhisten kwamen met hun thema van ‘liefdevolle vriendelijkheid’ dicht bij de kern van haar analysemodel. Richting de christenen was ze iets voorzichtiger. ‘Dat is de religie die me het meest nabij is, dus ik kan niet zeggen dat ik die het mooiste vind. Over jezelf kan je dat niet zeggen’.
Ze stelde zich vervolgens de vraag wat de flirt oplevert als model voor een dialoog. Ze antwoordde: ‘Ons verlangen leidt ons op de weg’. Je bent in het gesprek wel kritisch, maar je probeert eerst contact te maken. Het verlangen is centraal, niet het moralisme.
Drs. Harmen van Wijnen, directeur van JOP, leidde de nabespreking van de workshops. De werkgroep die doorgesproken had over de islam stelde zich de vraag aan wie je je overgeeft. Gaat het om iets buiten jezelf, of komt het meer van binnenuit op? Uiteindelijk kwam men bij de beantwoording van de vraag bij het besef dat de twee invalshoeken uiteindelijk toch weer bij hetzelfde antwoord uitkomen. De workshop waarin het christendom centraal stond stelde dat je eerst moet weten waar jezelf staat, omdat je dan gemakkelijker je opent voor de ontmoeting. Het persoonlijke contact reikt daarbij vaak verder dan het instituut vermag. Bij de humanisten ging het over het belang van de wetenschap en van gesprek. Het begrip ‘mededogen’ in de zin van ‘zorg dragen voor mensen’ kwam aan de orde. De werkgroep rond het boeddhisme zette in bij de ‘compassie’. En men concludeerde dat het begrip in nagenoeg iedere religie en levensbeschouwing een rol speelt. Bij de hindoes ging het onder meer over de vraag wat hindoeïsme precies is, juist omdat de religie gemakkelijk binnen haar eigen context ruimte laat voor andere dimensies van geloven. ‘Het was bij ons thuis geen probleem dat we naar een christelijke school gingen’, vertelde de leider van de werkgroep Bikram Lalbahadoersing.
Uitgedaagd door Harmen van Wijnen naar wat de lijn voor de toekomst zou moeten zijn, zei Annewieke Vroom dat doelen zich niet zo maar laten afdwingen. ‘Als we verlangen naar onderlinge samenhang kunnen we de situatie creëren’. Leonie van Staveren, ambassadeur van de Raad en lady-speaker van de bijeenkomst, sprak de hoop uit dat de insteek met jongvolwassenen zich verder zal verbreden. De overeenkomsten vanuit de compassie en de bereidheid om naar elkaar te luisteren nodigden daar zeker toe uit. Ds. Klaas van der Kamp gaf als voorzitter van de initiatiefgroep In Vrijheid Verbonden aan, dat wellicht komend jaar de benadering met jongvolwassenen zich naar andere gemeenten kan verbreden; in 2013 zou er dan weer een grotere bijeenkomst kunnen zijn in de Domstad.
Foto’s:
De boeddhistische jongvolwassenen laten de kracht van de meditatie ervaren.
Marijke Vlietstra voor de christelijke presentatie achter de vleugel.
Annewieke Vroom (links) naast Nora Asrami en nog net ietsje zichtbaar Harmen van Wijnen.
Leonie van Staveren, de gastvrouw.
Nora Asrami (links) en Faysel Badoer vanuit de islamitische achterban.