De Belgische Raad van Religieuze Leiders pleit voor handhaving van de fundamentele rechten van menselijke personen, ook al hangt men uiteenlopende overtuigingen aan. Men pleit voor toleratie en noemt het een kenmerk passend bij de sacraliteit van het leven. De verklaring past bij de opstelling van de Raad van Kerken in Nederland, die in juni deelnam aan een gezamenlijke gang naar de stembus met vertegenwoordigers van diverse religies en een brief aan de informateurs en fracties een maand later waarin onder meer gepleit wordt voor de handhaving van de vrijheid van godsdienst.
De verklaring van de ‘Belgian Council of Religious Leaders’ is ondertekend door Rooms-Katholieken, Orthdoxen, Anglicanen, Protestants-evangelischen, Islamieten, Joden, Boeddhisten, Hindoes en de Jaïn gemeenschap. Hieronder volgt de exacte tekst.
Verklaring Belgian Council of Religious Leaders
INLEIDING
Gezien onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, nemen wij het woord. Strategisch gelegen, in het hart van België, is Brussel als gaststad voor de Europese en andere internationale instellingen een van de grote Europese steden. De internationale instellingen vormen een krachtig symbool voor de ontmoeting van de volkeren, waarvan de aanwezigheid op het Europese continent ver in de tijd teruggaat. Maar er zijn ook degenen die meer recent zijn aangekomen. Hun aanwezigheid herinnert ons aan het feit dat een waarachtige ontmoeting tussen culturen en godsdiensten een voorwaarde is die voorafgaat aan de opbouw van een cultuur van vrede in ons land.
België ligt vandaag op de kruising van wegen. De relatief homogene traditionele cultuur wordt geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. In dit klimaat van een snel veranderende samenleving wenst de Belgian Council of Religious Leaders het belang van religie in de samenleving te benadrukken. We stellen vast dat in ons land gemeenschappen van verschillende godsdiensten en filosofieën vreedzaam naast elkaar leven. De initiatieven voor interreligieuze dialoog en interconvictionele samenwerking vermenigvuldigen zich. Dit geeft ons als leden van de Belgian Council of Religious Leaders de mogelijkheid om een dialoog aan te gaan, ten einde het bestaande wederzijds begrip te versterken. Waar nog nodig, willen we samen aan een basis voor wederzijds begrip bouwen.
CONTEXT
Religieus pluralisme is een realiteit. Tolerantie impliceert respect, aanvaarding en waardering van de rijke verscheidenheid van culturen. Tevens impliceert ze respect voor de verschillende expressievormen en de mogelijkheden om zich als mannen en vrouwen op verschillende manieren in de hedendaagse samenleving te uiten. Bovendien nodigt de notie van het anders-zijn ons uit verantwoordelijkheid op te nemen voor de vrijheid van de ander. Onze eigen tradities en religieuze overtuigingen verkennend zijn wij, leden van de Belgian Council of Religious Leaders, van mening dat de geestelijke verantwoordelijkheid voor de tolerantie is geworteld in het sacrale karakter van het leven. Tolerantie dient de waardigheid van iedere menselijke persoon te beschermen en de liefde tot de naaste te stimuleren. Ze bevordert de houding om niet aan de ander te doen, wat we niet willen dat hij aan ons doet.
Wij erkennen dat religieuze instellingen en godsdienstige personen dit essentiële voorschrift niet altijd voldoende in ere hebben gehouden. Soms hebben ze zelfs intolerantie aangemoedigd.
Ten einde bij te dragen aan het bouwen van sociale cohesie en vrede, dienen religieuze instituties en mensen zich ook autocritisch op te stellen. Gevaren van integrisme zijn immers in alle tradities aanwezig. Daarom dienen zowel extreme angst als cultureel relativisme te worden overstegen, door het anders-zijn te aanvaarden. Dit impliceert tijd nemen voor het aanvaarden van verschillen en een gevoeligheid voeden, die toelaat de eigenheid van eenieder een plaats te geven. We pleiten voor het respect van eenieders religieuze overtuiging in de pluraliteit van onze samenleving.
EEN CULTUUR VAN VREDE
Tolerantie is de actieve erkenning van diversiteit. Ze betekent respect en sympathie voor de andersheid van de andere, diegene van wie wij verschillen door religie, cultuur of op andere wijze. Verdraagzaamheid betekent niet de onvoorwaardelijke goedkeuring van andermans ideeën, noch van de wijze hoe deze te beleven. Tolerantie betekent dat men aan de ander de eerbiediging van zijn mensenrechten verzekert, zonder noodzakelijk zijn standpunt te delen. Wij pleiten voor het recht op verschil, maar geen verschil in de rechten! Het gaat om het recht anders te zijn, met respect tot de waarden van de samenleving. Tolerantie impliceert wederzijds respect, geen compromis met betrekking tot eenieders geloofsovertuigingen. Tolerantie betekent dat in een democratische samenleving iedereen vrij en openlijk kan spreken, zelfs wanneer de standpunten leiden tot controversen. Dit verhindert ons, leden van de Belgian Council of Religious Leaders, niet om ons duidelijk uit te spreken tegen onrechtvaardigheid, onderdrukking, geweld en alles wat het leven bedreigt. Een vreedzame en solidaire samenleving moet ook haar instellingen beschermen tegen onverdraagzaamheid. In deze context zijn wij van mening dat voor wat betreft de uiting van religieuze overtuigingen, de staat neutraal is en dat hij de fundamentele rechten van de menselijke personen, de vrijheid van denken en de meningsvrijheid dient te garanderen en te bevorderen. Een menselijke samenleving moet in haar schoot personen en verenigingen kunnen aanvaarden, die uiteenlopende overtuigingen aanhangen.
ENGAGEMENT VOOR DE TOLERANTIE
Gebaseerd op dit concept van tolerantie, engageren wij ons als Belgian Council of Religious Leaders om individueel en collectief dit engagement te vertalen in een houding en daden van tolerantie, die veranderingen kunnen bewerken. In ons onderwijs, onze prediking en in de uitoefening van onze verantwoordelijkheden, zullen wij het accent leggen op wat in onze respectievelijke religies leidt tot aanvaarding en wederzijds respect. Wij zullen ons duidelijk en publiek uitspreken tegen alles wat intolerantie en discriminatie bevordert en zullen ervoor strijden, indien noodzakelijk. We engageren ons alles te doen wat we kunnen om ons te verzetten tegen redevoeringen of daden van haat. Dit, ongeacht het de vorm aanneemt van antisemitisme, islamofobie of aanvallen tegen christenen of elke andere godsdienst. Wij erkennen dat we een bijzondere verantwoordelijkheid hebben om op te treden, wanneer men zulke daden religieus rechtvaardigt.
In een tolerante samenleving, dient iedereen het recht te hebben zijn geloof te bevorderen en te uiten. Dit impliceert het feit religieuze symbolen in de buitenwereld te tonen, een pak of andere religieuze attributen te dragen, scholen voor de opvoeding van de komende generaties op te richten en cultusplaatsen conform de traditie van elke religie. Wij geloven dat dit alles bijdraagt aan de rijkdom van een samenleving. We erkennen ook dat deze verschillende vormen van aanwezigheid in het publieke domein de plicht met zich meebrengen om de rechten en de gevoeligheden van hen die onze religie niet delen, te respecteren.
We blijven onze overtuigingen en tradities onderzoeken, ten einde te vieren wat we samen delen en ons toe te laten elkaar te begrijpen in het geval we niet akkoord zijn. Wij zullen samen handelen wanneer het mogelijk is en een ethiek van onenigheid en dialoog uitwerken. Ervan overtuigd dat de interreligieuze dialoog een krachtig middel is ter bevordering van verdraagzaamheid willen we, actief en met anderen waaronder politici, de diepe visies en inspiratie delen die voortvloeien uit ons gemeenschappelijk werk in een interreligieuze raad die wordt gekenmerkt door wederzijdse erkenning en respect.
OPROEP TOT DIALOOG EN OVERLEG
De Belgian Council of Religious Leaders bevestigt ten volle zijn gehechtheid aan de essentiële principes van onze burgerlijke verantwoordelijkheid en van ons constitutioneel democratisch recht, zoals beschreven in de Europese Conventie van de Rechten van de Mens en in onze Grondwet. Ze behoren tot ons gemeenschappelijk patrimonium. Wij zijn resoluut geëngageerd in de dialoog en dringen er ook bij de publieke overheden op aan om de weg van het overleg op alle niveaus te bevorderen, veeleer dan de verbodsbepalingen.
André Leonard (Rooms-katholieke gemeenschap); M. Panteleimon (Orthodoxe gemeenschap); Robert Innes (Anglicaanse gemeenschap); Guy Liagre en Francis Renneboog (Protestants-Evangelische gemeenschap); Abdulaziz M. Al-Yahya, Semsettin Ugurlu en Ahmed Hany Mahfoud (Islamitische gemeenschap); Albert Guigui (Joodse gemeenschap); Lama Karta, Phra Suddhinanavides en Frank De Waele (Boeddhistische gemeenschap); Herman Janssens (Hindoe gemeenschap); Ramesh Mehta (Jaïn gemeenschap).
Brussel, 11 september 2010.
Foto: gezamenlijk stemmen in Nederland (archief)