De huidige financiële crisis maakt duidelijk hoe bankroet het neoliberalisme is. Er is een nieuwe manier van denken nodig. Mensen moeten niet langer uitgaan van het Bruto Nationaal Product als graadmeter van hoe het leven er voor staat. Veel beter zou het zijn om zoiets te introduceren als het Bruto Nationaal Geluk.
Dat schrijft het Centraal Comité van de Wereldraad van Kerken in een public statement dat 3 september is verschenen. De bijeenkomst van het Centraal Comité loopt ten einde. En zoals gebruikelijk komen er dan verklaringen los over allerlei publieke onderwerpen. Er zijn dit jaar liefst veertien statements. Bijna alle continenten worden genoemd: Kongo, Palestina, India, Darfur, Pakistan, Fiji, Colombia, Nigeria, Honduras. Vertrouwde thema’s stelt men aan de orde: over een nucleair vrije wereld, gewetensbezwaren tegen militaire plicht, over de ecologische schuld. Hier pikken we er één statement uit: over eerlijke financiën en de economie van het leven. Wie één van de andere verklaringen wil lezen, kan de website van de Wereldraad van Kerken bezoeken.
Terug naar de kritiek van de Wereldraad op het economische systeem. Men pleit dus voor een andere meting van het welbevinden van mensen. Niet langer het Bruto Nationaal Product, maar zoiets als het Bruto Nationaal Geluk. Om dat geluk te peilen, zo schrijft het Centraal Comité, zou je kunnen letten op zaken als: 1. kwaliteit en leefpatroon; 2. gehalte van de democratie; 3. opleiding; 4. gezondheid; 5. ecologie; 6. culturele diversiteit; 7. gemeenschapszin; 8. tijdsbesteding; 9. psychologisch en spiritueel welbevinden.
Privatisering
In Nederland heeft de politiek lange tijd haar ziel en zaligheid gegeven aan de privatisering. Je merkt overigens ook wel een kentering in dat denken. Schiphol was te laat met het aanvragen van de verzelfstandiging. De politiek twijfelt of privatisering wel zo’n handige zet is. De Wereldraad is het moment van twijfel allang voorbij. ‘De privatisering van productiegoederen en natuurlijke bronnen, is een structureel obstakel van een economie gebaseerd op samenwerking, delen, liefde en harmonie met de natuur’, schrijft men in een publieke verklaring.
Het Centraal Comité van de Wereldraad wil een nieuw ethos, een nieuwe cultuur die de waarden van solidariteit weerspiegelt. Er is gemeenschap van bepaalde goederen nodig en inclusie om de anti-waarden van hebzucht, individualisme en exclusie te vervangen. Daarbij past een compleet nieuw paradigma van economische ontwikkeling. En herinrichting van weelde, die ook relaties involveert, zorg en betrokkenheid, solidariteit en liefde, esthetiek en ethiek, participatie en viering, culturele diversiteit en vitaliteit van de gemeenschap.
Traditie
De Wereldraad heeft een lange traditie als het gaat om systeemkritiek. Al voor de val van de Muur, het moment waarop de arrogantie in het westen sterk is toegenomen, kritiseerde de Wereldraad het economische systeem. In 1984 pleitte men voor een nieuwe internationale orde gebaseerd op ethische principes en sociale rechtvaardigheid. De Wereldraad heeft zich bij diverse gelegenheden beroepen op Jezus, die zei: ‘Pas op. Hoed je voor iedere vorm van hebzucht, want iemands leven hangt niet af van zijn bezittingen, zelfs niet wanneer hij die in overvloed heeft” (Lucas 12: 15). Jezus waarschuwt verder dat men niet twee heren kan dienen, niet God en de weelde (Lucas 16: 13). De huidige financiële crisis, aldus het statement, biedt een gelegenheid om ons engagement en onze inzet te onderzoeken. Economie is een zaak van geloof. Het heeft impact op het menselijk leven en de schepping.
De Wereldraad wijst er op dat de tegenstellingen tussen arm en rijk de afgelopen jaren zijn toegenomen. Het huidige systeem heeft sommige mensen verrijkt, maar ook velen verarmd. De kloof tussen rijk en arm is groter geworden. Ecosystemen zijn vernietigd. Er is groeiend besef van kwetsbaarheid. De financiële crisis, ontstaan in de rijkste delen van de wereld, laat de immoraliteit van het systeem zien. Men verheerlijkt geld. Het systeem heeft een ontmenselijkend effect. Men hamert eenzijdig op het aambeeld van het individualisme. In een wereld van financiële globalisatie is het economische systeem gebaseerd op hebzucht, zegt de verklaring.
De financiële wantoestanden kosten de ontwikkelingslanden zo’n 160 miljard dollar per jaar. De wereldwijde financiële crisis toont het bankroet van het neoliberalisme, gepromoot door internationale financiële instituties. Kerken maken deel uit van het systeem. Kerken worden uitgedaagd in deze tijd hun profetische rol te vervullen.
De Wereldraad heeft bij het statement een gebedstekst afgedrukt. Hieronder een vertaling:
O God,
u die drie-eenheid bent,
in u vinden we de perfecte relatie van liefde en gerechtigheid.
We belijden:
dat onze relatie te vaak wordt gekenmerkt door hebzucht en eigenbelang,
dat we weelde en veiligheid hebben gezocht voor onszelf
met te weinig aandacht voor de schepping,
dat ons verlangen naar meer betekende dat er minder was voor anderen,
dat we de arrogantie van de farizeeën aan de dag leggen
en niet de ingetogenheid van de weduwe in haar geefgedrag.
Inspireer ons met uw visioen van oekumene,
getypeerd door liefde en hartstocht:
waar allen genoeg te eten hebben,
waar werk rechtvaardig gewaardeerd wordt,
waar zorg voor de minste ons grootste verlangen is,
waar we het leven vieren,
en we u de gever van leven prijzen.
Voor de diverse statements, klik op: http://www.oikoumene.org/en/resources/documents/central-committee/geneva-2009/reports-and-documents/report-on-public-issues.html
Foto: milieuvervuiling in de haven; teken van economische ontsporing