Er zijn drie tekenen van deze tijd te onderscheiden, waar een Raad van Kerken op probeert te reageren. De Raad van Kerken in Amsterdam schrijft daarover in het voortgangsverslag van het achterliggende jaar. In de zoektocht van wat de oecumenische roeping nu inhoudt, tracht de Raad deze tekenen te duiden.
Voorzitter Ruud Huysmans en Erik de Jongh noemen in het voorwoord van het verslag de volgende elementen: de veranderde religieuze samenstelling van de bevolking, de maatschappelijke achterstand en sociale uitsluiting van sommige groepen en de voortgaande vervanging van godsdienst door zingeving en spiritualiteit.
Ze schrijven over de veranderde religieuze samenstelling van de bevolking: ‘Met de aanwezigheid van migrantenkerken en moslims is religie nadrukkelijk in beeld gekomen als een maatschappelijke factor, die invloed heeft op vrede en veiligheid in de stad, op integratie van mensen met een andere cultuur dan de Nederlandse, op sociale cohesie en economische ontwikkeling. De vele migrantenkerken veranderen het gezicht van het christendom in de samenleving. En de Islam met haar vele moskeeën en centra maakt voelbaar, dat er naast het christendom een andere grote religie in de stad werkzaam is. Het een en ander leidde de Gemeente Amsterdam er toe om in de zomer van 2008 te komen met een eigen Notitie Scheiding Kerk en Staat, waaraan de Raad in 2009 aandacht hoopt te besteden’.
Over het tweede punt, de maatschappelijke achterstand en uitsluiting staat geschreven: ‘Hierin spelen armoede en geringe sociale kansen een grote rol. De kerken kunnen op het gebied van armoede helpen vanuit hun sociale,. Diaconale opdracht, maar het veranderen van de armoedestructuren is toch vooral een politieke verantwoordelijkheid. Op dit terrein vervullen de kerken, naast hun profetische opdracht, slechts een aanvullende rol’.
Plank spreekt boekdelen
De vervanging van godsdienst krijgt de volgende beschrijving: ‘Men kan hier ook van ene verschuiving spreken in de richting van de subjectieve behoeften van mensen. Elke boekhandel laat dit in de indeling van haar kasten en schappen zien en iedere krant biedt in zijn kleine berichten en advertenties een waaier van mogelijkheden op dit gebied. De kerken kunnen dit getij niet keren, maar wel proberen door hun eredienst en overig aanbod daarmee rekening te houden’.
Zoals bekend zijn er steeds meer boekhandels die het onderdeel theologie van de hand doen. Boekhandels die de theologie handhaven zullen het thema op de hoogste verdieping plaatsen. En het is zeer gebruikelijk om de boeken niet langer onder ’theologie’ te clusteren, maar onder ‘filosofie en levensbeschouwing’, ‘spiritualiteit’ of ‘esoterie’. In het buitenland zijn winkels gesignaleerd waar ‘godsdienst’ onder ‘health’ viel, dat terzijde en niet uitgewerkt natuurlijk in het Amsterdamse verslag.
Het verslag geeft een uitvoerige inventarisatie van de talloze activiteiten die er in Amsterdam plaatsvinden. Nog één citaat: ‘In 2007 besloten de Raad en het Evangelisch Contact Amsterdam (ECA) om, in navolging van het landelijk beleid, de Week van Gebed van de Evangelische Alliantie en de jaarlijkse Gebedsweek voor de eenheid van de kerken in januari te combineren’.