Henk van Hout, voorzitter van de Raad van Kerken, schreef voor Oikos een column in het kader van Europa. Het kreeg de titel: ‘Europa: gebouwd op pelgrimswegen’. Henk van Hout schrijft:
In één van diens vele brieven – Ecclesia in Europa (2003) – schetste paus Johannes Paulus II een beeld van Europa, ‘gebouwd op de pelgrimswegen’. Misschien niet geheel gespeend van christelijke trots op de geschiedenis van Europa, legt de paus een interessante dimensie bloot. Sinds de begindagen van het christendom in Europa bestond het internationale verkeer vooral tussen edelen en handelaren. De gewone ‘boeren, burgers en buitenlui’ bleven voornamelijk in hun eigen vertrouwde dorp. ‘Buitenlandse’ reizen leidden naar het naburige dorp of de volgende stad.
Bij pelgrimeren daarentegen worden de traditionele geografische patronen doorbroken. Dat geldt voor toen, maar ook voor nu. Wie naar bijvoorbeeld Santiago de Compostella reist, legt voor de duur van de reis zijn/haar eigen nationaliteit af en wordt ‘wereldburger’. Zo’n reis wordt gekenmerkt door interessante ontmoetingen met andere mensen met andere culturen en andere talen, allen verbonden door hetzelfde doel: Santiago. Gebruikelijke rangen en standen lijken even te verdwijnen, vriendschappen worden gesloten, het mechaniek van het dagelijks leven radicaal doorbroken. Zo’n reis duurt immers maanden, voor sommigen jaren.
Dat gevoel van ‘pelgrim’ te zijn, hoort bij de christelijke identiteit. Het doet beseffen dat we als gelovigen ‘slechts’ op doorreis zijn. We hebben ’twee paspoorten’: één van het land waarin we wonen, en één van Gods koninkrijk. Gelukkig hoeven die twee elkaar niet te bijten, hoewel sommige opiniemakers in binnen- en buitenland vaak anders menen. Dat gevoel van ‘onderweg zijn’ leidt overigens niet tot minachting van het hier en nu. Op reis moet je goed voor jezelf zorgen, maar ook goed voor je medetochtgenoten en voor iedereen die je tijdens je reis meemaakt. Deze radicale solidariteit is een van de kernwaarden van Europa, geleerd op de aloude pelgrimswegen.
Het christendom vervult nog steeds een belangrijke rol in Europa, mede belichaamd door de christelijke kerken. Op de eerste plaats als de bewaker van een traditie, die naast oorlog en geweld ook democratie, mensenrechten en wetenschap heeft gebracht. Zonder kerkelijke inzet zouden vele waarden het niet gehaald hebben, vele schitterende schilderijen niet gemaakt zijn, en veel wetenschappelijke theorieën niet bedacht. Dat de kerk ook vaak deze ontwikkelingen tegenwerkte, moet ons blijvend doen beseffen dat we kritisch moeten blijven, ook naar onszelf.
De tweede taak van de kerken in Europa is die van kritische vragensteller, van spreekbuis van hen die in het Europese eenwordingsproces geen vanzelfsprekende stem hebben. Wie dat zijn? We hoeven maar het evangelie er op na te slaan: de armen, de verdrukten, de zieken en de gevangenen. Maar in onze tijd zijn dat ook degenen die als moderne pelgrims al dan niet vrijwillig op drift zijn geraakt: vreemdelingen, vluchtelingen, gastarbeiders en asielzoekers. En vooral niet te vergeten: zij die zich geestelijk ontheemd voelen en naarstig op zoek zijn naar zin en samenhang in het leven. Europa blijft gebouwd op pelgrimswegen!
Op de website www.waardenwijzer.nl zijn meer columns te lezen. De columns horen thuis in een breder project gericht op de Europese verkiezingen en een analyse van de toepassing van waarden in de verschillende verkiezingsprogramma’s van politieke partijen. Ir. David Renkema geeft leiding aan het project van Oikos.