De pauselijke vraag om vergiffenis in 2000 was zeker bedoeld voor ‘iedere vorm van onrecht jegens de gereformeerden’. Een prikkelend fragment uit een rapport van de Rooms-Katholieke Kerk en de Wereldbond van Gereformeerde Kerken (WARC). Het is een van twee belangrijke geschriften die nu in het Nederlands beschikbaar zijn. Het rooms-katholieke blad ‘Kerkelijke documentatie’ heeft het vertaald.
Het WARC/RKK-document heeft de titel ‘De kerk als gemeenschap van gezamenlijk getuigenis van het Koninkrijk Gods’. Het is de vertaling van “The Churches Community of Common witness to the Kingdom of God’.
Zo’n 35 jaar geleden startten de twee grote kerkelijke verbanden hun theologische gesprekken. Er werden drie centrale thema’s gekozen: de christologie, de ecclesiologie en het apostolaat. Na eerdere publicaties over de christologie en de ecclesiologie gaat dit document in op het Koninkrijk Gods.
In het eerste hoofdstuk wordt het begrip Koninkrijk Gods geanalyseerd vanuit de Schrift en de Traditie. In een tweede hoofdstuk worden drie praktijkverhalen toegevoegd; over de apartheid in Zuid-Afrika, over de godsdienstige tegenstellingen in Noord-Ierland en over het gevecht van inheemse bewoners in Canada. Een volgend hoofdstuk analyseert hoe de wil van God kan worden onderscheiden ten dienste van het Koninkrijk. En vervolgens trekt het document de lijnen door naar de Kerk.
De gesprekken vonden plaats vanaf 1998. Vanuit Nederland heeft dr. Leo Koffeman meegedaan. De ontmoetingen markeerden een periode waarin de verhoudingen tussen de RKK en de Gereformeerde Kerken is verbeterd. De partcipatie aan elkaars vergaderingen is toegenomen. Zoiets toont ‘ondubbelzinnig ons engagement als broeders en zusters in Christus’ aldus het rapport.
Gememoreerd wordt aan de liturgie van de Eerste Zondag van de Veertigdagentijd 2000. De dag is bekend als de ‘dag van vergiffenis’. De Rooms-Katholieke Kerk keek op die dag terug op het afgesloten millennium en vroeg God om vergeving voor zonden tegen de eenheid.
“Terwijl geen speciaal historisch voorbeeld werd genoemd, werd er zeker iedere vorm van onrecht jegens de gereformeerden mee bedoeld, ofwel in het verre verleden, dan wel meer recent”, aldus het rapport.
Het rapport herinnert ook aan de keus van twee lidkerken binnen de WARC. Zij namen afstand van de anti-katholieke stellingen in hun oude belijdenisgeschriften. De uitspraken zouden niet meer representatief zijn voor hun huidige kijk op de Rooms-Katholieke Kerk.
Het document roept in herinnering dat protestanten de Kerk vaak zien als schepping van het Woord (creatura verbi). Anderzijds is er de meer Rooms-Katholieke visie van de Kerk als sacrament van genade (sacramentum gratiae). Beide visies hebben een legitieme wortel in schrift en patristiek, menen de schrijvers.
Wezen en zending Kerk
Het andere document dat beschikbaar is gekomen heet: ‘Het wezen en de zending van de Kerk’. Het is van de Wereldraad. De oorspronkelijke titel is ‘The Nature and the Mission of the Church’. Tijdens de Wereldconferentie in Santiago de Compostella (1993) werd aangedrongen op een actuele studie over het wezen en het doel van de Kerk.
In dit document wordt eerst ingegaan op de drie-eenheid. Daarna gaat het over de Kerk in de geschiedenis. En vervolgens wordt de toespitsing gemaakt naar het leven van de gemeenschap in en voor de wereld.
Het is mogelijk om op dit document te reageren. De tekst is extra toegankelijk omdat de hoofdtekst min of meer een analyse geeft en in paarse blokken de nog bestaande tegenstellingen in beeld komen.
Een voorbeeld daarvan is het idee dat de Kerk sacrament is. Het rapport zegt: “Alhoewel alle kerken het eens zijn dat de Kerk een teken en instrument is, drukken sommige kerken hun verstaan van de realiteit van de kerk in sacramentele termen uit; sommige spreken van de Kerk als sacrament; andere gebruiken normaal deze taal niet, of verwerpen deze ronduit”.
“De kerken die de uitdrukking ‘Kerk als sacrament’ gebruiken, doen dit omdat zij de Kerk begrijpen als een effectief teken van wat God voor de wereld wil: namelijk de gemeenschap van allen samen en met de Drie-ene God, de vreugde waarvoor God de wereld geschapen heeft (niettegenstaande de zondigheid van christenen)”.
“De kerken die niet het begrip ‘sacrament’ voor de Kerk gebruiken, doen dit niet omwille van ten minste twee redenen, namelijk (1) de nood aan een duidelijk onderscheid tussen de Kerk en sacramenten: de sacramenten zijn de heilsmiddelen waardoor Christus de Kerk in stand houdt, en geen handelingen waardoor de Kerk zichzelf realiseert of actualiseert; en (2) het gebruik van het woord ‘sacrament’ voor de Kerk verduistert het feit dat, volgens hen, de Kerk een teken en instrument is van Gods bedoeling en plan – maar zij is dit als een gemeenschap die, hoewel zij heilig is, nog altijd onderhevig is aan zonde”.
Wie meer wil weten kan terecht op de website: http://www.katholieknederland.nl/documents/2008/kd_36.04-05.pdf.
Wie een folio-versie wil hebben kan die aanvragen bij: bestel@rkk.nl.