Een nationale synode als een ‘out of the box’-denken. Ds. Gerrit de Fijter, lid van de Raad van Kerken vanuit de Protestantse Kerk in Nederland, lanceerde het idee van een nationale synode voor verschillende protestanten in een column in Centraal Weekblad. Om de gedachten te prikkelen werden hem enkele aanvullende vragen voorgelegd.
1. Waarom kom je nu met het idee? Is het gekoppeld aan je vakantie-ervaring en in die zin redelijk willekeurig qua moment of heb je een specifieke reden om er nu mee te komen?
Ik loop al heel lang met het idee van een Nationale Synode rond.
In mijn column heb ik verwezen naar mijn vakantie in de Ardennen. De enige reden daartoe was dat ik toen in de gelegenheid was naar het radio-programma van Andries Knevel op Radio 5 te luisteren. Hij heeft een nieuw programma met een tiental presides/bestuurders uit kerkgenootschappen die allemaal aanspraak maken op de naam Gereformeerd. Ik ben in die serie interviews als eerste geweest. Daarin heb ik onze positie verwoord als Protestantse Kerk waarin zowel de lijnen van Luther en Calvijn dominant zijn maar er ook aandacht is voor evangelicale invloeden.
Eigenlijk zit het zoeken van de breedte op het christelijk erf mij in de genen. Dat komt door mijn diepe wortels in de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk. Ik heb altijd het contact met anderen binnen de kerk nagestreefd vanuit mijn eigen duidelijke positie in het orthodoxe veld.
Op die camping hoorde ik ook voor het eerst een meditatie van Prof. van Ruler door hemzelf uitgesproken voor de Avro-microfoon. De oud-predikant van Kamperveen Dr De Greef heeft deze verloren gewaande meditaties opgenomen waardoor ze nu beschikbaar zijn. Zijn meditatie over Romeinen 12 vers 10 over de broederliefde sprak me zeer aan. Het is mede een impuls geweest om nu neer te schrijven waar ik al lang mee bezig ben. Daar komt bij dat het moment van publiceren van mijn column ook geaccentueerd werd door een bijdrage van Prof. George Harinck ( hoogleraar aan de VU en in Kampen) over zijn vermoeidheid inzake een hereniging van de Christelijk Gereformeerde Kerken, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Kerken ( vrijgemaakt). Hij schrijft in het ND van 2 aug.2008 ‘De vorming van de PKN vervult ondanks mogelijke bezwaren met jaloersheid en stelt de gereformeerde verdeeldheid in al zijn armoede in het licht. De synodes laten velen al lang lauw, het kerkvolk is murw”. Wat die murwheid betreft ben ik het helemaal met hem eens, en trek ik dat door naar het brede spectrum van alle kerken. Aan het grondvlak is veel meer aan de hand dan kerkleiders voor waar willen hebben.
2. Kan het idee ingebouwd worden in het al bestaande Beraad van Kerken of moet het een nieuw initiatief zijn?
Het is een nieuw initiatief zonder dat het concurrerend naar de Raad van Kerken of het Beraad van Kerken is. Ik wil de bestaande organisatieverbanden overstijgen door ‘out of the box’ een nieuwe impuls te geven aan een open gesprek. Zowel naar de Raad als naar het Beraad zijn er vanuit bepaalde kerkgenootschappen bezwaren tot participatie in de overlegstructuren. Ik wil daar met een Nationale Synode bovenuit komen.
We halen het niet meer om op grond van in het verleden geformuleerde overwegingen/besluiten/belijdenissen etc. te komen tot een werkelijk gesprek. In zo’n kader houden de respectievelijke kerken teveel vast aan hun geformaliseerde identiteit.
3. Hoe stel je je de agendering van een nationale synode voor? Wat moet er aan de orde komen?
Ik wil vooral het gesprek met allen. Wezenlijk voor mij is dat er naar elkaar geluisterd wordt en dat karikaturen worden afgebroken. Er moet dan ook echt geluisterd worden naar de diepste motieven van elkaar. Alle nadruk moet gelegd worden op de kerk als het lichaam van Christus op aarde. Op dát punt moeten we elkaar bevragen. Ook als het moeilijk is voor de verschillende kerkgenootschappen om als instituut naar het andere instituut te luisteren moet tóch het gesprek gaande blijven. Volgens mij kan dat wanneer geconcentreerd wordt op Christus. Hij is de norm voor ons bezig zijn. Van daar uit achte de een de ander uitnemender dan zichzelf.
4. Wat zou het effect van de synode moeten zijn? Met welk gezag worden er conclusies getrokken?
Een nationale synode kan een groot effect hebben op de presentie van de kerken in onze samenleving. Vooraf moet duidelijk zijn dat er niet toegewerkt wordt naar een soort mega-kerk of zo. Als de nationale synode uitdrukking kan geven aan de eenheid van het lichaam van Christus, dan moet duidelijk zijn dat het gaat om een eenheid in verscheidenheid. We moeten niet proberen elkaar naar een bepaald confectie-model te knippen. In de Nationale Synode van 1618-1619 ging het over een zaak die het fundament van de kerk betrof. Ik meen dat het missionaire aspect van kerk-zijn het fundament van de kerk raakt.
Voor een nieuwe manier van missionair bezig zijn in ons geseculariseerde land moeten ( en kunnen) de grondslagen van het geloof in gezamenlijkheid weer in het publieke domein aan de orde komen. Dat kan alleen maar samen omdat de analfabetisering van het christelijk geloof in ons land zo ver is doorgeschreden.
5. Vind je dat de protestanten het idee zelf moeten oppakken of zie je ook een taak voor de Raad van Kerken?
Ik vind dat het plan van een Nationale Synode alle bestaande structuren moet overstijgen. Zoals ik zei: het is een ‘out of the box’-denken. Voorts is het volstrekt duidelijk dat juist de Raad van Kerken, het Beraad van kerken en de beweging van de oecumene van het hart (en wat er al niet aan oecumenische initiatieven te bedenken valt) veel kan betekenen voor het verder dragen van een Nationale Synode.
6. Je zegt in de column dat vriendschap vrijblijvend kan zijn en kan worden opgeheven, maar dat broederschap meer is dan vriendschap en nooit losgelaten kan worden. Wist je dat Joseph Ratzinger in 1963 een Nederlandse vertaling heeft laten uitkomen onder de titel ‘de Christelijke broederlijkheid’ (oorspronkelijk in Duitsland verschenen in 1960)? Hij stelt daarin dat de oude benaming van ‘heresie’ voor protestanten niet meer bruikbaar is, want heresie gaat om een persoonlijke beslissing. Zo’n persoonlijke beslissing kwalificeert hij als ‘perinacia’, dat wil zeggen: de hardnekkigheid van hem, die volhardt in de door hem gekozen weg. Het protestantisme ziet hij echter als ‘een serieuze factor in de eeuwenlange geschiedenis in de christelijke geloofsbeleving’. Het heeft bij ‘de ontplooiing van de christelijke boodschap een positieve functie kunnen vervullen en het deed vooral bij de individuele niet-katholiek vaak een oprechte en diepgelovige houding ontstaan’. ‘Dat men er niet toe overging het katholieke geloof te aanvaarden, heeft niets meer uit te staan met de perinacia, die de heretici als zodanig kenmerkt’.
Ik heb gezegd – en in deze column niet voor de eerste keer – dat ‘familie altijd familie blijft’ terwijl allerlei andere vormen van goede relaties stuk kunnen lopen. Als ik spreek over de kerk (in ons land en wereldwijd) als het lichaam van Christus, dan heb ik het over familie die altijd familie blijft. Van Ruler zegt in zijn meditatie over Romeinen 12 vers 10 daarover – in mijn optiek – prachtige dingen.
7. Wat zou de nationale synode van protestanten menselijkerwijs in 2018-2019 bereikt moeten hebben?
Een duidelijk appél binnen ons land aangaande Jezus Christus. Eigenlijk een soort Reveil, een Opwekking of een Reformatie van de gehele – zo verdeelde – christenheid in ons land. Omdat wij dat nooit kunnen organiseren zal een Nationale Synode vooral ook een biddende aangelegenheid moeten zijn. Ik verwacht dat we als kerken veel kunnen betekenen voor de vele zoekers in ons land. Nu van alle kanten religie opbloeit moeten we duidelijk kunnen maken dat het christelijk geloof nog heel wat anders is dan al die vormen van religie.
Lees ook de column van ds. Gerrit de Fijter in Centraal Weekblad; klik hier: 356.doc