Hieronder het verslag van Ineke Bakker:
ASSEMBLEE WERELDRAAD BEGONNEN
Porto Alegre, 14 februari 2006 – Onder de stralende zon van Porto Alegre is de 9e Assemblee van de Wereldraad van Kerken begonnen. In deze groene stad met 1,5 miljoen mensen en 1,2 miljoen bomen (“allleen al op straat, zonder te rekenen met de bomen in de tuinen en in de parken”, zoals een Braziliaanse vertaler mij trots vertelde) zijn imiddels bijna 4000 mensen uit alle delen van de wereld bijeen. Er zijn 704 officiele gedelegeerden, meer dan 500 adviseurs en vertegenwoordigers van oecumenische organisaties en nog eens 350 stafmensen, stewards en vertalers.
De eerste dag begon met introducties over het reilen en zeilen van de Assembee. Nieuw is het werken met de consensusmethode, waar de Wereldraad op aandrang van vooral de Orthodoxe Kerken toe overgaat. Met een rollenspel werd gedemonstreerd hoe het mogelijk is recht te doen aan alle verschillende standpunten en toch te komen tot een unaniem besluit. Ik ben zelf heel benieuwd of het inderdaad gaat werken. In feite streeft natuurlijk elke
goede voorzitter naar een besluitvormingsproces waarin alle deelnemers tot hun recht komen en er een breed gedragen besluit uit de bus komt. Vandaag zal het duidelijk worden of het inderdaad kan met een vergadering van meer dan 700 mensen.
Niet alleen aan de invoering van de consensusmethode, die een einde maakt aan de meer parlementaire manier van vergaderen uit de westerse wereld, zie je dat de verschuiving van het zwaartepunt van het christendom van het noorden naar het zuiden in volle gang is. Bij de presentatie van de delegaties was Europa nog altijd met veel mensen, maar er zijn steeds meer Afrikanen, Aziaten, mensen uit Latijns-Amerika en de Pacific.
Er zijn dit keer ook veel jongeren, 15% officiele gedelegeerden, maar duizenden verder op het terrein. Zij doen mee met workshops, presentaties, werken als steward of behoren tot een van de twee jongerenkampen die de Latijnsamerikaanse kerken organiseren.
De eerste dag werd afgesloten met een vrolijke viering in de gigantische worshiptent. Een groot koor met leden van heel jong tot behoorlijk oud zong bijna het dak los van de palen. Voor mijzelf was heel bijzonder dat ik daar zat met aan de ene kant een vriend en vriendin uit Nicaragua die ik sinds mijn verblijf daar in 1982 al ken en jaren niet gezien had, en met aan de andere kant twee Europese vrouwelijke collega’s, de secretarissen van de Duitse en Deense Raden van Kerken, die ik pas een paar jaar ken. Waarmee maar gezegd is dat oecumene het vooral ook van de onderlinge vriendschap tussen mensen moet hebben.
GLOBALISERING: NEGATIEVE, MAAR OOK POSITIEVE KANTEN
Porto Alegre, 16 februari 2006 – Op de derde dag van de Assemblee kwam het eerste inhoudelijke thema aan de orde: Economische gerechtigheid en globalisering. Veel mensen hadden ernaar uitgekeken, omdat het een onderwerp is dat in tal van kerken op de agenda staat. Niet alleen bij de kerken in het Zuiden, maar ook in het Noorden. Hoe kun je je geloof beleven in een context van globalisering? De Wereldraad van Kerken maakt daarbij een onderscheid tussen globalisering als een historisch proces met vele facetten en globalisering als een verwerpelijk economisch en politiek project dat geënt is op het streven naar een wereldwijd kapitalisme. Globalisering heeft positieve kanten (al was het maar dat de bijna vierduizend deelnemers aan de Assemblee daar gekomen zijn dankzij de mogelijkheden van wereldwijde communicatie en transport), maar ook negatieve aspecten, zoals een grotere kloof tussen arm en rijk en een culturele dominantie van het Westen. Om van dat laatste een concreet voorbeeld te geven: wie geen Engels spreekt is op de Assemblee echt in het nadeel. Hoewel er veel inspanning is om zoveel mogelijk te vertalen, zijn de Engelstalige stukken het eerst klaar en wordt er – als er geen tolken zijn – bijna uitsluitend Engels gesproken tussen mensen met verschillende moedertalen.
De plenaire sessie over Economische gerechtigheid begon echter in het Duits met een introductie door bisschop Huber van de Evangelische Kirche uit Duitsland. Hij wees op de twee kanten van globalisering: dankzij globalisering is het mogelijk om in een mum van tijd een wereldwijde actie voor de slachtoffers van de tsunami op te zetten, maar globalisering leidt ook tot een groeiende armoede. Hij pleitte ervoor om als christenen globalisering te toetsen aan de vraag in hoeverre rechtvaardigheid bevorderd wordt.
Voor de Braziliaanse theologe Nancy Cardoso was het echter volstrekt duidelijk dat de huidige globalisering het wereldwijde kapitalisme alleen maar in de kaart speelt. In een verhaal waren de verschillende bedes uit het Onze Vader verweven waren met de harde werkelijkheid liet ze er geen twijfel over bestaan dat dit ongeremde kapitalisme alleen maar ellende brengt.
Vervolgens kwamen drie mensen aan het woord die concrete alternatieven aangaven. Het meest aansprekende voorbeeld vond ik de Russisch-Orthodoxe vader Chaplin, die betoogde dat terugkeer naar een socialistische planeconomie uit de tijd van de Sowjet-Unie geen optie is, evenmin als een romantische ruileconomie. Hij vertelde dat de Russisch-Orthodoxe Kerk in 2004 een gedragscode voor bedrijven heeft ontwikkeld en hij pleitte voor meer invloed van de verschillende landen op het Internationale Monetaire Fonds en de Wereldbank. Daar hebben nu immers de rijke landen onevenredig veel macht.
Tenslotte kwam de econoom Yash Tandon aan het woord. Hoewel hij minstens drie keer zei dat hij er verstand van had, was zijn verhaal een aaneenschakeling van clichés. Hij kwam niet toe aan een inhoudelijke analyse van de recente ontwikkelingen wereldwijd (denk aan de schuldenproblematiek, de migratiestromen, de energieproblematiek, de gevolgen van de opkomst van nieuwe economieën als China en India, etc.) Echt een gemiste kans. De aan het slot voorgelezen AGAPE Oproep bleef dan ook in de lucht hangen. Gelukkig wordt er volgende week verder gesproken. Nog even geduld, dus.
FESTIVA DA VIDA, EEN FEEST VAN HET LEVEN
Porto Alegre, 19 februari 2006 – Op zondagmorgen zijn veel buitenlandse deelnemers aan de Assemblee te gast bij lokale gemeenten en parochies in Porto Alegre en omgeving. Die maken veel werk van de ontvangst. Ik ga met een groepje Nederlanders naar een Lutherse Kerk in een wat onduidelijke wijk van Porto Alegre. De kerk is stijlvol met een mooie houten vloer en lichte glas-in-lood ramen met teksten in het Duits. Deze herinneren eraan dat veel Duitse immigranten in de afgelopen anderhalve eeuw in Porto Alegre en wijde omgeving zijn neergestreken. Al in het begin van de dienst mag ik in mijn beste Portugees een groet brengen van de Nederlandse kerken en geven we als Nederlanders enkele cadeautjes. Na de dienst krijgen we een uitgebreide lunch aangeboden. Als dank zingen we een lied, waarop de Brazilianen niet achterblijven en ons weer toezingen.
’s Middags is er een multimedia spektakel over Latijns-Amerika. Met levensgrote poppen, veel muziek en videobeelden met interviews met Latijnsamerikanen wordt gezocht naar het antwoord op de vraag: Waar is God aan het werk in Latijns-Amerika? Veel beelden over de onderdrukking van de Indianen, de slavernij, de strijd tegen de dictaturen en de rol van de kerken daarbij. Het is prachtig gemaakt en ik geniet er zeer van. Maar langzamerhand bekruipt mij de vraag of dit niet te veel het verhaal van de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw is. Wat gebeurt er op dit moment en hoe moeten de kerken daarop reageren? Daar is nog geen antwoord op. Ik besef hoe langer hoe scherper dat er een paradigmaverschuiving gaande is, maar dat we nog niet scherp kunnen zeggen wat het nieuwe paradigma zal zijn. Dat geldt trouwens niet alleen voor de kerken in Latijns-Amerika, maar ook voor de Nederlandse kerken en voor de Wereldraad als geheel. De kunst zal zijn open te staan voor nieuwe ontwikkelingen en te zien waar kansen en uitdagingen liggen.
’s Avonds is er een optreden van topartiesten uit Latijns-Amerika in de open lucht. Een feest van herkenning voor mij. Ondanks de zo nu en dan neerkomende regen blijft het merendeel van het publiek vrolijk zitten. Omgekeerde plastic stoeltjes dienen als paraplu. Naarmate de avond vordert wordt er steeds meer gedanst. Nederlandse jongeren stelen daarbij de show. Het Braziliaanse publiek zingt de meeste liederen hartstochtelijk mee. Deze Assemblee moest een Festa da vida, een Feest van het leven, worden. Zondag was het dat zonder twijfel.