| Van 30 november tot en met 12 december is de wereld in Dubai bijeen voor klimaattop COP28. Marijke van Duin – sinds 2000 lid van de klimaatwerkgroep van de Wereldraad van Kerken – volgt de top op de voet en schrijft over haar bevindingen. |
Vandaag is het Finance Day in Dubai. Eigenlijk is het dat iedere dag bij de klimaatonderhandelingen, maar nu wordt er nog meer over gepraat dan anders. Er zijn diverse onderhandelingsstromen aan de gang, over lange-termijn klimaatfinanciering, over het nieuwe, te bepalen doel dat ik een paar dagen geleden al noemde (NCQG), over financiering voor adaptatie via het Adaptatiefonds (AF), over het Groene Klimaatfonds (Green Climate Fund, GCF) waarvoor de beloofde jaarlijkse 100 miljard dollar per 2020 nog steeds niet gehaald is. En meer.
De discussies komen steeds op hetzelfde neer. Veel arme(re) landen zitten in een spiraal naar beneden. Vanwege grote schuldenlasten en toenemende problemen door klimaatverandering (stormen, overstromingen, droogte, mislukte oogsten, migratie) staan hun economieën onder druk. Het is niet voor niets dat zij al jaren roepen om betere ondersteuning door de rijke landen. Niet alleen omdat die landen rijker zijn, maar ook omdat zij verantwoordelijk zijn voor de historische uitstoot van broeikasgassen waarvan de gevolgen nu merkbaar zijn.
Biljoenen
Je zou zeggen dat de installatie van het Klimaatschadefonds deze nood moet lenigen. Maar de realiteit is dat dat slechts een druppel op de gloeiende plaat is. De werkelijke behoefte ligt niet in miljarden dollars, maar in de biljoenen zoals vele onderzoeken hebben aangetoond. Want er is niet alleen geld nodig voor noodhulp, maar ook voor adaptatieplannen (aanpassing aan klimaatverandering) en voor mitigatie (het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen).
De rijke landen snappen wel dat ze moeten betalen, maar proberen daar zoveel mogelijk onderuit te komen, door
a) geen verantwoordelijkheid te nemen voor historische emissies
b) al bestaande potjes te gebruiken en die te labelen als klimaatgeld, bijvoorbeeld geld voor ontwikkelingssamenwerking
c) te zeggen dat iedereen moet bijdragen, bijvoorbeeld China
d) klimaatschade te laten afhandelen door verzekeringsmaatschappijen en
e) de private sector in te schakelen.
Moet China dan niet bijdragen? Het is de één na grootste vervuiler ter wereld, na de Verenigde Staten. En ja, misschien is het vreemd dat China bij de VN nog steeds te boek staat als ontwikkelingsland. Maar dan wordt vaak vergeten dat de uitstoot per hoofd van de bevolking een stuk lager is dan die in de VS of in de EU. Bovendien is China’s uitstoot recent, niet van eeuwen geleden. Dus enige nuancering is wel op zijn plaats. Ondertussen blijven de westerse landen en China elkaar wat dit betreft in een wurggreep houden.
En zijn verzekeringsmaatschappijen dan niet handig? Tja, voor mensen die de premie kunnen betalen wel. Maar de meeste mensen in de armste landen kunnen dat niet. Dus voor hen, de meest behoeftigen, is het geen oplossing. Bovendien is er het risico dat bedrijven niet meer willen investeren in landen met een hoog klimaatrisico. En dan is het einde zoek. Deze landen hebben juist behoefte aan ondersteuning bij de broodnodige aanpassing aan klimaatverandering. Maar de bijdragen voor het Adaptatiefonds zijn de afgelopen jaren teruggelopen…
Moet de private sector dan niet meedoen? Ja, natuurlijk, maar daarvoor is dan wel het een en ander nodig. Bijvoorbeeld een ander belastingsysteem, heffingen op CO2, heffingen op financiële transacties en zo meer. Ook het hervormen van internationale financiële instellingen als de Wereldbank en multilaterale banken valt daaronder. De discussies hierover zijn nog maar kortgeleden gestart. Wel is er al een sterk pleidooi om de miljardenwinsten van de fossiele industrie zwaar te belasten en dat geld te gebruiken voor klimaatfinanciering. Of dat gaat lukken? Wie weet.
Inspanning met weinig resultaat
Even terug naar gisteren. Er ontstond een rel toen bekend werd dat COP28-voorzitter, Al Jaber, gezegd had dat de wetenschap niet had aangetoond dat het doel van maximaal 1,5°C opwarming niet gehaald zou kunnen worden met behoud van de fossiele industrie. Prompt ontving hij een brief van twee topklimaatwetenschappers die dat ontkrachtten. Wist Al Jaber dan niet dat CCS (afvang en opslag van CO2) slechts een heel klein deel van de emissies kan wegwerken? Zelfs mensen in de olie- en gasindustrie zelf weten dat. Dat laatste kan ik beamen. Ik heb een kennis die bij Shell aan CCS werkt, en ook hij zegt dat hooguit 5% CO2-uitstoot kan worden weggewerkt…
De kille cijfers zijn als volgt: de fossiele industrie is verantwoordelijk voor 75% van de mondiale broeikasgasemissies. Daarvan wordt ca. 85% veroorzaakt door de verbranding van de eindproducten door consumenten (in jargon scope 3). Dus ook al spant de sector zich in om extractie, verwerking en productie klimaatneutraal te maken, dan nog heeft dat weinig zin. Daarmee heeft de ondertekening door 50 olie- en gasbedrijven gisteren van het Oil and Gas Charter, een initiatief van Al Jaber, niet heel veel betekenis.
Ter vergelijking een uitspraak van het hoofd van de afdeling Klimaat en Gezondheid bij de Wereldgezondheidsorganisatie: ‘Praten over klimaatverandering zonder het over fossiele brandstoffen te hebben, is als praten over longkanker zonder tabak te noemen.’ Helaas worden die fossiele brandstoffen niet genoemd in de Gezondheidsdeclaratie van COP 28 die gisteren door 120 landen is ondertekend.
Marijke van Duin