‘Er zijn mensen in mijn gemeenschap die letterlijk wakker liggen vanwege de rijzende zeespiegel’, zei een priester uit Tuvalu in de rij bij de koffie. Tijdens de maaltijd vertelde de Filipijnse delegatie hoe de inheemse bevolking van hun land verdreven wordt omwille van de metalen en mineralen die met name door het Westen en China worden gebruikt. Een jonge vrouw uit Samoa deelde: ‘Windmolenparken op zee beschadigen het ecosysteem van de oceaan waar wij afhankelijk van zijn’. Het zijn dit soort persoonlijke verhalen die een gezicht geven aan het levensgrote en complexe probleem van de klimaatcrisis.
Het zijn in veel gevallen de gemeenschappen die er het minst aan bijgedragen hebben, die het zwaarst te lijden hebben onder de gevolgen van de klimaatcrisis. En zij lijden ook onder onze oplossingen. Onze windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s gebruiken veel grondstoffen die voornamelijk in ontwikkelingslanden gewonnen worden. Ook in onze pogingen om onze uitstoot van broeikasgassen aan te pakken, plegen we roofbouw op de aarde.
Laatste kans
De verklaring over het klimaat, die met volledige consensus werd aangenomen, roept op tot onmiddellijke actie: ‘We are running out of time. This Assembly is the last chance we have to act together to prevent the planet from becoming uninhabitable’. Als we de gevolgen van de klimaatverandering nog enigszins willen beperken, moet er stevige actie ondernomen zijn voordat we elkaar over acht jaar weer ontmoeten. Hoe zorgen we als Nederlandse kerken dat dit punt urgent op de agenda komt en blijft, niet alleen van de kerkleiding, maar ook in onze gemeentes en parochies?
Ik sprak hierover met Klein Emperado, lid van de Iglesia Filipina Independiente (IFI). Deze kerk is ontstaan tijdens de strijd om onafhankelijkheid. Ze zet zich al vanaf het begin in voor vrijheid, gerechtigheid, sociale rechtvaardigheid en goede omgang met de schepping. Ze komen op voor de inheemse bevolking die van hun land verdreven wordt en helpen vrouwen, (land)arbeiders en zeevaarders die te maken hebben met uitbuiting en ze voeren actie tegen vervuilende mijn- en landbouw. Dit wordt door de overheid en grootgrondbezitters niet gewaardeerd. Verschillende leden en leiders van de kerk zijn al gearresteerd of zelfs gedood.
De strijd om vrijheid, gerechtigheid, sociale rechtvaardigheid en behoud van de schepping is diep verweven in de liturgie van de IFI. Uit de gebeden en gezangen blijkt een band met het land waarop ze wonen. Het land dat voorziet in eten, water en onderdak, zoals het ook hun voorouders voorzag. Het land dat nu bedreigd wordt door klimaatverandering en vervuiling. Ter illustratie een offertoriumgebed (in Engelse vertaling) van één van de liturgieën voor de Maand van Inheemse Volken:
Ayee, Kabunian!
Come to us in our gathering and receive our offerings.
Be with us in this [dap-ay] and listen to our stories.
Sit beside each one and be warmed by the fire.
Try our sweet tapuy (rice wine), see our dancing, and listen to our singing.
Teach us new steps, new tunes, and new words.
Aye Kabunian
Our legs are tired and our voices are failing us.
Our ancestors and nature spirits are fleeing our balding mountains,
our vanishing forests, and dying rivers.
Come to our rescue and keep your people strong.
Like the beating of the gangsa, come and rouse us to life.
Like the warriors of old, come and lead us to [Pulag’s] summit
and preside over our rites of triumph.
In het Westen is het niet gebruikelijk om over de aarde te spreken als over een moeder die in onze behoeften voorziet. We zijn de aarde steeds meer gaan beschouwen als een simpele bron van grondstoffen waar we van kunnen pakken wat we willen. Het is tijd om het behoud van de schepping en de erkenning van de schade die we toegebracht hebben, nadrukkelijk op de voorgrond te zetten. Niet alleen in verklaringen op papier, maar ook in hoe we samen vieren. Laten we, in navolging van onze zusters en broeders in de Filipijnen, de zorg om onze schepping en de pijn om het groeiende onrecht door de klimaatcrisis, onderdeel maken van onze liturgieën.
Rianne van de Beek
Gedelegeerde namens de Oud-Katholieke Kerk van Nederland