Op instigatie van Wouter van Dieren -lid van de Club van Rome die destijds het rapport Grenzen aan de Groei publiceerde, en die zich ernstig zorgen maakt over het werken aan een duurzame toekomst en de toenemende grondstoffenschaarste – werd op 28 en 29 oktober een conferentie belegd in het Tropeninstituut te Amsterdam. De organisatoren, de commissie toekomst ‘resource wende’, zochten al tijdens de voorbereidingen contact met de Raad van Kerken en vroegen de Raad aan deze conferentie een bijdrage te willen leveren vanuit een ethisch en theologisch perspectief.
Het moderamen verzocht vervolgens Paul van Geest (rooms-katholiek en hoogleraar Universiteit Tilburg) en Cornelis van der Kooi (protestant en hoogleraar Vrije Universiteit Amsterdam) en Kees Nieuwerth (vicevoorzitter Raad van Kerken en voorzitter werkgroep economische en ecologische duurzaamheid van de Conferentie van Europese Kerken Brussel) een bijdrage vanuit de Raad te verzorgen. Van meet af aan stelden zij, als deelnemers vanuit de Raad aan deze conferentie grotendeels gewijd aan grondstoffenschaarste, het vraagstuk van het rechtvaardig delen van die schaarser wordende grondstoffen aan de orde.
Naast plenaire bijeenkomsten waren er werkgroepen, hier ateliers genoemd, waar de problematiek van grondstoffen of hulpbronnen werd besproken. Tal van thema’s die samenhangen met klimaatverandering, duurzaamheid en de zorg voor de aarde kwamen zo aan de orde.
Wat is van wie?
Paul van Geest en Kees van der Kooi stelden de kernvraag ‘wat is eigenlijk van wie’ – waar het om die schaarse grondstoffen gaat – aan de orde. Zij deden dit onder meer door te verwijzen naar de Pauselijke Encycliek Laudato Si en de daarin vervatte gedachtegang dat het gaat om een ‘Common House’ dat aan allen toebehoort (zie de link naar de bijdragen hieronder). Dat zij hiermee een snaar geraakt hadden, bleek uit de reactie van één der deelnemers in de plenaire discussie die zei: ‘Ik ben een chemisch ingenieur, ik ben een atheïst, maar voelde mij zeer aangesproken door het betoog vanuit de Raad van Kerken’. Beide sprekers hebben dit naderhand in één van de workshops (‘ateliers’) nader uitgewerkt en toegelicht onder de titel ‘Who Owns What’.
Rechtvaardigheid
In één van de andere ateliers, gewijd aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen Agenda van de Verenigde Naties mocht Kees Nieuwerth in diezelfde geest – rechtvaardigheid – een bijdrage leveren. Veel van die voor de energietransitie benodigde schaarse grondstoffen, bijvoorbeeld zeldzame ertsen en aardmetalen voor onze zonnepanelen, windmolens, accu’s, elektrische auto’s, mobiele telefoons – worden ook nu weer gewonnen op het zuidelijk halfrond. Zij worden alle intensief gedolven en zijn ook alle eindig en niet duurzaam. Zijn we er ons van bewust dat in de meeste gebieden waar gewapende conflicten woeden die hevige concurrentie om grondstoffen op de achtergrond een rol speelt? Een voorbeeld is het grensgebied tussen Congo, Oeganda, Rwanda, Burundi, waar al jaren een gewapend conflict uitgevochten wordt – door maar liefst acht verschillende legers en strijdgroepen – rond het delven van een dergelijk zeldzaam mineraal (coltan) dat essentieel is voor het produceren van (onze) mobiele telefoons. De toenemende concurrentie om deze schaarse grondstoffen leidt op zijn minst tot geopolitieke spanningen, leidt nu reeds tot gewapende conflicten in bijvoorbeeld Centraal-Afrika en zou ook kunnen leiden tot grootschaliger (gewapende) conflicten in de toekomst. De vraag is dus: Gaat deze volgende industriële revolutie op haar beurt leiden tot een nieuwe Noord-Zuid-tweedeling?
Verwijzend naar de uitspraak van onze zusters en broeders op het zuidelijk halfrond in Busan dat gerechtigheid voorafgaat aan vrede hield hield hij een hartstochtelijk pleidooi voor rechtvaardig delen.
Onze gemeenschappelijke indruk is dat we al met al met dankbaarheid kunnen terugzien op de inbreng en bijdrage van de Raad bij deze conferentie.