Begin november is de COP26, de wereldwijde klimaattop in Glasgow. Tussen alle politici en ingenieurs zijn er ook mensen actief aanwezig vanuit de Raad van Kerken. Hieronder krijgen we een kijkje in de keuken in aanloop naar de top. Na de top zullen we deze mensen weer bevragen over hoe het hen vergaan is.
Maak kennis met Marijke van Duin
In welke hoedanigheid ben je betrokken bij de COP26?
In 2000 ben ik gevraagd lid te worden van de Werkgroep Klimaatverandering van de Wereldraad van Kerken. Deze werkgroep volgt de jaarlijkse VN klimaatonderhandelingen al vanaf het begin, in de vroege jaren ‘90. Wij worden door de VN geaccrediteerd als observers. Dat betekent dat je bij een groot deel van de onderhandelingen en persmomenten aanwezig mag zijn, behalve bij gesprekken achter gesloten deuren. Maar omdat sommige leden van onze werkgroep óók deel uitmaken van de delegatie van hun land, horen we vaak toch wat in die besloten vergaderingen besproken wordt.
Wij hebben verschillende taken: enerzijds informeren wij de Wereldraad over wat er gebeurt tijdens de COP, anderzijds brengen wij het standpunt van de Wereldraad en andere religieuze organisaties zoveel mogelijk naar voren. Dat gebeurt in de wandelgangen, maar ook tijdens officiële lobbymomenten, in side-events, tijdens de oecumenische dienst en in de toespraak (van een paar minuten!) die wij altijd mogen houden voor de plenaire vergadering van COP. De laatste jaren is er in toenemende mate sprake van multireligieuze samenwerking. Die zal bij COP 26 zeker zichtbaar zijn: op 4 oktober jl. heeft de paus een oproep aan COP 26 gepresenteerd namens wetenschappers en religieuze leiders van bijna alle grote wereldreligies. Leden van onze werkgroep hebben meegewerkt aan het opstellen van deze oproep, tijdens een speciale conferentie in Vaticaanstad. Die oproep is voor ons natuurlijk een belangrijke leidraad, en hopelijk ook voor de onderhandelaars.
Overigens volg ik dit keer de COP digitaal, ik ben niet fysiek aanwezig.
Wat drijft je om hier aan deel te nemen?
Het is een roeping. Ik ben musicus en heb mijn uitvoerende carrière er na 25 jaar voor opgegeven. Als doopsgezinde ben ik een tijdje assistent geweest van de bestuurssecretaris van de doopsgezinde broederschap. Zij stuurde mij in 1995 naar een grote Europese oecumenische conferentie in Duitsland. Dat was de eerste in zijn soort die over milieu en klimaat ging. Wij kregen de nieuwste wetenschappelijke gegevens en inzichten voorgeschoteld, en die schudden mij als het ware wakker. Toen ik eenmaal in de gaten had om welke veelomvattende problematiek het ging, en hoe enorm de morele, ethische en praktische uitdagingen waren waar we mee te maken (zouden) krijgen, was ik ‘hooked’. Met name het onrecht dat de rijke landen de arme aandoen door klimaatverandering te veroorzaken – en dat na eeuwen van onrecht door kolonialisme en slavernij – houdt mij bezig. Als gelovig christen heb je de plicht, vind ik, om je daartegen uit te spreken en je steentje bij te dragen aan herstel.
Als je eerdere klimaattoppen mee hebt gemaakt, wat is dan het verschil met de vorige keren?
Corona maakt helaas veel verschil. Dankzij keihard lobbywerk van Climate Action Network International, een wereldwijd samenwerkingsverband van ca. 1.500 ngo’s, heeft de Britse regering op het allerlaatste moment toegezegd de vaccinaties van delegaties uit arme landen te betalen. Maar desondanks hebben toch veel delegaties afgezegd omdat de vaccins niet of te laat kwamen. Daardoor is het overwicht van de rijke landen op de COP nóg groter dan het toch al is.
Een ander groot verschil is de ernst van de waarschuwingen uit wetenschappelijke hoek. Natuurlijk worden we al vele jaren gewaarschuwd voor wat er op ons afkomt, maar het laatste rapport van het IPCC, het wetenschappelijk klimaatbureau van de VN, was wel heel grimmig. Maar het allerergste is dat de fossiele industrie geen aanstalten maakt om over te stappen op andere producten – sterker nog: het zojuist uitgekomen rapport van UNEP, de milieutak van de VN, laat zien dat de investeringen in olie en gas in 2030 zullen verdubbelen in plaats van halveren, wat wel zou moeten volgens het Klimaatakkoord van Parijs. In zekere zin is dat onze eigen schuld: de rijke landen helpen de arme veel te weinig met de overstap naar duurzame energie voor hun economische ontwikkeling, bijvoorbeeld door schone technologie ter beschikking te stellen. Daar profiteert de fossiele industrie van.
Wat is je verwachting gezien de context die de top nu heeft?
Ik vrees dat deze top gaat lijken op COP 15 in Kopenhagen in 2009. De verwachtingen voor die COP waren, net als nu, hooggespannen: er moest en zou een akkoord komen. Maar dat mislukte grandioos. Ik weet nog dat ik toen midden in de nacht vol verbijstering heb zitten kijken hoe een paar landen onderling afspraken maakten en die vervolgens presenteerden alsof ze waren gemaakt door alle landen. Het leverde een rel van jewelste op. Het enige positieve van die top was de belofte om vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard dollar voor klimaatbeleid ter beschikking te stellen aan ontwikkelingslanden. Overigens is die belofte nog steeds niet ingelost… een goede illustratie van de stroperigheid waarmee niet alleen de onderhandelingen zelf verlopen, maar ook en vooral het nakomen van al gemaakte afspraken. Datzelfde geldt voor het Parijse akkoord. Het mag al een wonder heten dat dat akkoord tot stand is gekomen, maar nu zijn we toe aan de lakmoesproef: worden de afspraken daadwerkelijk nageleefd? Tot nu niet of nauwelijks.
Je hebt het over context. Die is helaas ongunstig, omdat de wereld zich blijft verliezen in machtspolitieke krachtmetingen. Zo voelt China zich geschoffeerd door de nieuwe militaire alliantie van de VS, het Verenigd Koninkrijk en Australië – terwijl we samenwerking met China voor de aanpak van de klimaatproblematiek heel hard nodig hebben. Dat zijn dingen die mij verbijsteren en waar ik me heel kwaad over kan maken.
Maar laten we hopen dat de soep niet zo heet wordt gegeten als zij wordt opgediend en deze top toch een paar positieve resultaten gaat opleveren. Zo heb ik goede hoop dat John Kerry, de klimaatgezant van de VS, een aantal mooie aankondigingen zal doen.
Hoe kunnen mensen die dit lezen jou ondersteunen, bemoedigen bij de onderhandelingen?
Het belangrijkste is dat mensen zelf hun ogen openen. Misschien kunnen ze niet zoveel voor mij persoonlijk doen en dat hoeft ook niet, maar het zou mij enorm helpen en ondersteunen als ik zou weten dat mensen zich serieus verdiepen in de problematiek, de grote verbanden gaan zien en zich, waar dat kan, zelf inzetten voor een duurzamer en rechtvaardiger wereld. We zullen het samen moeten doen!
Lees ook haar blog geschreven voor de Wereldraad over COP 26.