In de oorlog om Nagorno-Karabach (27 september – 8 november 2020) waren ook kerken een doelwit. Op 8 oktober jl. werd de Ghazanchetsots Kathedraal in de stad Shushi twee keer door Azerbeidzjaanse strijdkrachten onder vuur genomen. Tijdens de tweede beschieting waren er burgers en journalisten aanwezig. Volgens een rapport van Human Rights Watch van 16 december jl. heeft het er alle schijn van dat deze beschietingen doelbewust hebben plaats gevonden. Human Rights Watch roept op tot onpartijdig onderzoek zodat degenen die hiervoor verantwoordelijk zijn ter verantwoording geroepen kunnen worden.
Erfgoed
De Armeniërs maken zich grote zorgen over de toekomst van het religieus-culturele erfgoed in Nagorno-Karabach. Op 16 november jl. deden bisschoppen van de Armeens-Apostolische Kerk, de Syrisch-Orthodoxe Kerk, de Koptisch-Orthodoxe Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk een appel op premier Mark Rutte om zich in internationaal verband in te zetten voor de bescherming van het religieus-culturele erfgoed in Nagorno-Karabach. Bij de brief was een lijst gevoegd van meer dan 90 kerken en kloosters, sommige daterend uit de 4e eeuw, die nu onder Azerbeidzjaanse controle staan. De plenaire vergadering van de Raad van Kerken in Nederland sprak op 2 december jl. steun uit voor dit appel.
President Ilham Aliyev van Azerbeidzjan liet in reactie op de beschuldigingen weten dat de beschieting van de kathedraal in Shushi alleen per vergissing had kunnen gebeuren, omdat deze kathedraal geen militair doel was. Toestemming voor een internationaal onderzoek naar de toedracht kwam er tot dusver echter niet. Sinds het bestand van 9 november heeft er ook geen nader onderzoek plaatsgevonden.
Schendingen
De Armeense gemeenschap is momenteel buitengewoon verontrust en gekwetst. Rapporten van de Ombudsman voor Mensenrechten van Armenië en Nagorno-Karabach (Artsakh) van november en december 2020 documenteren het voortdurende haatzaaien in de Azerbeidzjaanse propaganda tegen Armeniërs, de marteling van gevangen genomen Armeense soldaten en de verminking van lijken. Ook is er een rapport uitgebracht over de gevolgen van de oorlog voor kinderen.
Het bestand van 9 november heeft voorlopig een einde gemaakt aan het geweld in Nagorno-Karabach. Maar vrede tussen Armenië en Azerbeidzjaan is het nog lang niet. Bij de Raad van Kerken hebben we niet de middelen om deze complexe kwestie in al zijn facetten te onderzoeken en te beoordelen. Maar vanuit de Raad van Kerken spreken we ons telkens weer uit tegen iedere vorm van haat zaaien en komen we op voor mensen- en burgerrechten van alle bevolkingsgroepen en godsdiensten. Dus ook als het om Armenië, Azerbeidzjaan en Nagorno-Karabach (Artsakh) gaat.
Onderzoek
De internationale gemeenschap beoordeelt dit territoriaal conflict vanuit de beginselen van het internationaal recht. Nagorno-Karabach is geen zelfstandige staat en valt staatkundig gezien onder Azerbeidzjaan dat een groot deel van het gebied, dat in het begin van de jaren negentig door Armenië was ingenomen, nu met geweld weer heeft heroverd. Onverlet de vraag tot welk land Nagorno-Karabach zou moeten horen en op welke wijze daarover besloten zou moeten worden, blijft altijd staan dat mensen- en burgerrechten van mensen die dat gebied bewonen, gerespecteerd dienen te worden. Dat geldt ook voor vrijheid van godsdienst en het respecteren en beschermen van religieus-cultureel erfgoed. Het is dan ook van het grootste belang dat de Europese Unie en Rusland, dat hier een sleutelrol speelt, er ten zeerste bij Azerbeidzjaan op aandringen dat het oorlogsrecht en mensenrechten van alle burgers gerespecteerd worden. Een internationaal onderzoek naar de oorlogshandelingen sinds 27 september zou daar deel van moeten uitmaken.
Geert van Dartel, voorzitter Raad van Kerken
Foto: © 2020 Human Rights Watch