De Raad van Kerken heeft in 2013 een verklaring uitgebracht over het slavernijverleden van Nederland. Het thema keert jaarlijks terug met Keti Koti. Dr. Eleonora Hof, beleidsmedewerker van de Gereformeerde Zendingsbond schreef er dit jaar een artikel over, aansluitend bij een symposium op 24 juni a.s. Haar tekst volgt hieronder:
Keti Koti
“Weten jullie wat Keti Koti is?”Deze vraag stelde ik aan mijn vrienden ter voorbereiding op mijn bezoek aan de Legacies of Slavery consultatie in Londen. Bijna niemand van mijn vrienden had een idee. Deze onbekendheid geeft al iets aan van de moeizame verwerking van ons slavernijverleden. Toch groeit de herdenking van de afschaffing van de slavernij, jaarlijks op 1 juli, gestaag.
Deze consultatie in Londen, georganiseerd door het Council for World Mission, hield mij dus een spiegel voor. De centrale vraag van de conferentie was: hoe gaan we binnen onze geloofsgemeenschappen en binnen het zendingswerk om met onze erfenis van het slavernijverleden?
Alleen al het feit dat deze consultatie georganiseerd werd, is al bijzonder: het lef te hebben om eerlijk, open en kritisch naar je eigen organisatie en je eigen verleden te kijken. Nu, een half jaar later, probeer ik die houding nog steeds met me mee te nemen. Want deze conferentie ging ook over mijn kerk en over mijzelf.
In een persoonlijk gesprek met een deelnemer van Caribische afkomst werd me duidelijk wat voor een lange weg we nog te gaan hebben in Nederland voordat voormalig gekoloniseerden en voormalig kolonisator daadwerkelijk in eenheid het goede nieuws van het koninkrijk kunnen vieren.
Ik vertelde haar dat ik in Nederland vaak het argument hoor dat onze culturele achtergronden zo verschillend zijn, en dat het juist mooi is dat er een kerk is voor elke cultuur. Maar als een geboren Londenaar begreep ze daar niet zo veel van. Voor haar waren verschillen per definitie overbrugbaar en was diversiteit gewoon een kracht.
Ook vertelde ik mijn gesprekspartner dat ik in Nederland vaak van mensen terughoor dat ze bang zijn dat onze “verworvenheden” opgegeven moeten worden als we samenwerken met christenen met een migratieachtergrond. Daar wordt dan vooral de positie van de vrouw mee bedoeld, en de positie van LGBTQ+ gelovigen. Maar mijn gesprekspartner vond dat deze redenering een enorm diverse groep gelovigen onder één kam scheerde. Deze manier van denken laat weinig ruimte voor diversiteit binnen christenen met een migratieachtergrond en ontkent feitelijk het harde werk wat er ook in deze groepen gedaan is om emancipatie te bevorderen.
Zij daagde me uit om verder na te denken over leiderschap. Stond ik wel daadwerkelijk open om lid te zijn van een kerk waar de voorganger van Afrikaans-Europese afkomst is? Zijn er nu überhaupt in de Nederlandse Protestantse kerk voorgangers die het slavernijverleden meedragen in hun familiegeschiedenis?
Op deze plek geef ik deze vragen graag door, omdat ik uitgedaagd ben om in mijn denken nog een stap verder te zetten.
Deze vragen lieten mij zien dat wij in Nederland, in ieder geval in de Protestantse Kerk, het gesprek nog lang niet diep en ver genoeg voeren. Vooral op het gebied van leiderschap is hier nog een wereld te winnen.
De erfenis van het slavernijverleden is daarom ook vandaag de dag nog zichtbaar. Het werkt door in de structuren en de organisaties zoals we die nu hebben. Ik heb bijvoorbeeld regelmatig met besturen van zendingsorganisaties om de tafel mogen zitten om door te spreken wat missie betekent in een postkoloniale wereld. Ik ontmoet daar de bereidheid om diep na te denken over hoe leiderschap georganiseerd wordt, zowel in Nederland als in het buitenland. Tegelijkertijd is er ook veel verlegenheid en onmacht, als het gaat om het diverser maken van medewerkers en bestuursleden.
Zendingsorganisaties werken op dit moment veel in landen waar Nederland door middel van het koloniale verleden mee verbonden is. Dan is het niet meer dan logisch dat bijvoorbeeld leden van de Surinaamse of Indonesische gemeenschap in Nederland ook een stem krijgen bij deze besluitvormingsprocessen. Op die manier kan er concreet werk gemaakt worden van gedeeld leiderschap. Ik zie dat binnen zendingsorganisaties de wil wel aanwezig is, maar dat er nog te weinig aan netwerkopbouw gedaan wordt. Als christenen met een migratie-achtergrond daadwerkelijk door gaan stromen naar posities van gedeelde besluitvorming, zowel in zendingsorgansiaties als in de protestantse kerken, dan is er een brede basis nodig. Bouwen aan die brede basis begint op veel verschillende manieren: het uitbouwen en opzetten van diverse netwerken, kennisdeling, gezamenlijke vieringen, etc. Maar bovenal begint het voor mij, als witte Nederlander, en waarschijnlijk ook voor anderen: met een verandering van hart en mentaliteit. Om dat aloude argument van “culturele verschillen” om te buigen in “culturele rijkdom op weg naar het Koninkrijk van vrede en recht”. Om daadwerkelijk te luisteren naar de ervaringen van al-dan-niet verhuld racisme, ook binnen de kerken. Om onomwonden de schuld van het verleden te erkennen. Om de Nederlandse geschiedenis van slavernij en kolonisatie onder ogen te zien en de gevolgen, ook in het heden, te onderkennen.
Een gezamenlijk gesprek voeren over de doorwerking van het slavernijverleden in de Nederlandse samenleving vereist moed en zelfreflectie. De Oude Lutherse Kerk in Amsterdam pakt dit thema op en organiseert op 24 juni een symposium rondom dit thema. U bent van harte uitgenodigd om deze bijeenkomst mee te maken om op deze manier concreet gestalte te geven aan de noodzakelijke dialoog rond dit thema.
dr. Eleonora Hof, eleonora.hof@gmail.com
Syposium:
Op 1 juli 2018 wordt 155 jaar Keti Koti (letterlijk vertaald: verbreek de ketenen) herdacht. De Raad van Kerken heeft in 2013 een verklaring uitgebracht over het slavernijverleden (klik hier). Op zondag 24 juni wordt er aandacht besteed aan het slavernijverleden om 15.00u met het symposium ’Slavernij Erfgoed’’ in de Oude Lutherse Kerk. Einde 17.00 uur. Sprekers op deze middag zijn: Dhr. Vyent (NiNsee) Dhr. Ds. Wöhle (Lutherse Kerk), Mevr. Ds Mijnals-Doth (predikant Evangelische Broedergemeente) Dhr. Don Ceder (Amsterdams raadslid Christen Unie) en Dhr. H. Meulink voorzitter Raad van Kerken Amsterdam. Deelname aan het symposium is gratis, aanmelden graag via info@diaconie.com (voorkeur) of 020-4044708. Zie verdere informatie op www.luthersamsterdam.nl of https://www.diaconie.com; meer info ook op https://www.protestantsekerk.nl/actueel/nieuws/protestantse-kerk-amsterdam-staat-stil-bij-slavernijverleden
Zie verder: hier.
Foto’s:
1. Slavernijmonument Amsterdam
2. Eleonora Hof