Migratie raakt tegenwoordig aan alle aspecten van het kerkelijk leven in Europa. Het heeft te maken met sociale en diaconale actie, met de liturgie, met pastorale zorg en met theologische reflectie. Het veranderend landschap van de kerken was het thema van een consultatie van de Europese Kerken Conferentie, gehouden in Kopenhagen van 8 tot 10 december. Vanuit Nederland nam ds. Margarithe Veen deel aan de conferentie. Zij is lid van de beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken.
De consultatie had als thema meegekregen ‘Kerkzijn in het tegenwoordige Europa: over migratie en ecclesiologie’. In totaal namen zo’n dertig deelnemers vanuit diverse Europese landen deel aan de bezinning. Ze dachten na over de vraag wat het voor de multiculturele context voor consequenties heeft voor de verkondiging van het evangelie. Daarbij kwamen ook andere vragen aan de orde, zoals die naar de verhouding tot andere godsdiensten en die naar de verhouding van migratie tot ambt, lidmaatschap en sacrament.
Ds. dr. Odair Pedroso Mateus gaf een inleiding op de tekst van ‘The Church’. Hij benadrukte de betekenis van het mystieke lichaam van Christus en de manier waarop de christenen worden uitgedaagd door secularisatie, materialisme en individualisme. Het thema is interessant voor Nederland, omdat juist The Church één van de centrale documenten is waaraan de Raad van Kerken de komende jaren de bezinning koppelt over de identiteit van de kerken in het algemeen en de kerken in Nederland in het bijzonder.
Vanuit de deelnemers werden er enkele casussen ingebracht die tegen het verhaal van The Church werden aangelegd. De Protestantse Kerken in Italië lieten zien hoe de komst van migranten het karakter van de kerk doet veranderen, de veranderingen raken zowel de migranten als ook de autochtone christenen. Vanuit Duitsland werd tekst en uitleg gegeven bij de manier waarop Afrikaners in Duitsland invulling geven aan een Duits-Afrikaans cultureel erfgoed.
Ds. Margarithe Veen vertelt desgevraagd dat ook de inbreng van metropoliet Stephanos van Tallinn en Estonia, indruk maakte. Hij ging in op wat heet ‘phyletisme’. Het gaat dan om de relatie tussen de kerk en de etnische en nationale identiteiten. Dit is een item wat orthodoxen in de diaspora zeer aanspreekt, omdat de orthodoxe kerk, net als de protestanten in Nederland, nationaal zijn georganiseerd en dat roept onmiddellijk vragen op op het moment dat mensen emigreren naar een ander land.
Ds. dr. Aguswati Rambe liet zien dat migratie een belangrijk element kan zijn om een kerk te beginnen. Zij liet zien dat dit eigenlijk iets is van alle tijden. Ze toonde de ontwikkeling onder meer aan bij de apostelen in het Nieuwe Testament.
Het is de bedoeling dat de consultatie zal leiden tot een reactie van de CEC (Europese Kerken) richting de Wereldraad, waar men alle reacties rond ‘The Church: Toward a Common Vision’ inzamelt en bespreekt in de groep van Faith and Order.
Juist in de maand december sprak ook de Nederlandse Raad van Kerken over The Church. Ds. Margarithe Veen was daar bij aanwezig en stelde samen met prof. dr. Leo Koffeman vanuit de beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap voor om het beginsel van de sacramentaliteit van de kerk, zoals dat omschreven is in The Church, te onderstrepen. De Raad besloot de Wereldraad te laten weten dat men nog over het thema wil doordenken. Het biedt goede aanknopingspunten om de kerken in Nederland verder onderling met elkaar in gesprek te brengen.
Foto: Tweede rij van onderen, tweede van links staat de Nederlandse ds. Margarithe Veen