‘Mij treft het zoeken naar verbinding van de Evangelische Omroep. Dat biedt me veel herkenning. Wij proberen dat ook in onze gemeentesituatie en dat is altijd weer zoeken. Wij pionieren bijvoorbeeld met een pop-up-kerk. En dan stel je de vraag: wat maakt dit nou tot een kerk? We zoeken naar de goede woorden die de identiteit geven en die ons onderscheiden van bijvoorbeeld de voetbalvereniging’.
Ds. Marleen Kool-Mout uit Baarn was één van de gemeentepastores die maandag 14 november een reactie gaven op bijdragen van de Evangelische Omroep tijdens een werkbezoek van pastores en raden van kerken aan Hilversum. Zij herkende het zoeken naar een geschikte wereld waarin je het evangelie kunt communiceren en het verlangen naar inhoud. Ze citeerde met instemming woorden van MT-lid Tineke van der Velde – Zijlstra, die vele personeelsleden van de EO typeerde als ‘ongeneeslijk inhoudelijk’, altijd is er het verlangen naar meer inhoudelijkheid.
Ds. Pim Brouwer uit Utrecht koos een ander uitgangspunt. Hij zocht niet zozeer de aansluiting, maar eerder de oppositie. ‘We zijn een rariteit geworden. Mensen praten over ons op de manier waarop men in de jaren zestig over het karma sprak. Ik probeer helemaal niet normaal te zijn, maar ik geef het toe dat we een raar geloof hebben en dat is juist het mooie’.
De Raad van Kerken uit Midden-Nederland (Utrecht e.o.) had samen met de landelijke Raad contact gezocht met de omroep. Doel was invulling te geven aan een werkbezoek, een nieuwe formule waarbij plaatselijk kader wordt uitgenodigd om op locatie met professionals te spreken over de manieren waarop men in het leven staat en het evangelie een plek geeft. De Evangelische Omroep was gevraagd of men een bezoek van de kerken wilde ontvangen. Zo’n zestig pastores en leden van raden van kerken maakten van de mogelijkheid gebruik om in gesprek te gaan met een MT-lid (Tineke van der Velde) en een journalist (Tijs van den Brink).
Tineke van der Velde ging in op de wijzigingen in het medialandschap. De kerken kunnen niet langer gebruik maken van de faciliteiten van de IKON, Zendtijd voor Kerken en RKK. Daarom heeft de minister de levensbeschouwelijke vragen ondergebracht bij één van de acht resterende zendgemachtigden. Het protestantse geluid is net als het joodse geluid bij de EO terechtgekomen. Het rooms-katholieke erfdeel kreeg onderdak bij de KRO/NCRV. Het is voor de EO een uitdaging om het representatieve gezicht vanuit de protestantse levensbeschouwing recht te doen, zonder daarbij van de eigen achterban te vervreemden. De sleutel wordt gevonden in een inclusieve benadering van mensen en een expliciete uitleg van de eigen wortels.
Tineke van der Velde noemde drie voorbeelden van programma’s waarin dat eigen gezicht naar voren komt: The Passion, Nederland Zingt en Beam (de jongerenafdeling van de EO, vroeger bekend onder de naam Ronduit). De cijfers van kijkers en bereik zijn indrukwekkend. The Passion bereikt bijvoorbeeld 3,147 miljoen kijkers, 498.000 bezoekers op de website en 105.000 volgers op Facebook. De community op sociale media zijn ook voor wat men gewend is binnen de publieke omroep opmerkelijk.
Tineke van der Velde noemde drie elementen die de EO als basisuitgangspunten ziet en die misschien op een bepaalde manier ook wel gelden voor kerkelijke gemeenten, -zelf is ze voorzitter van het bestuur van een baptistengemeente in Utrecht. Het gaat: 1) om het kennen van het publiek en de context waarin de mensen de boodschap ontvangen; 2) om het benoemen en bewaren van de kernboodschap; 3) om het lef te variëren in vormen.
Tijs van den Brink liet als journalist drie fragmenten zien uit zijn loopbaan, waarmee hij de vraag illustreerde naar zijn manier om het evangelie te communiceren. Tijs van den Brink trok in twijfel of dat zijn primaire taak is. Hij zei ooit de keus te hebben gemaakt geen dominee te worden, maar journalist en sindsdien is de vraag naar informatie en waarheid leidend voor zijn werkzaamheden. Hij liet een fragment zien waarin hij toenmalig minister Els Borst interviewde over de ruimte die zij wilde voor de eigen verantwoordelijkheid van mensen voor het einde van hun leven. Tijs van den Brink wil op zo’n moment wel namens de achterban de relevante vragen stellen, hij stelt wel morele dilemma’s aan de orde, maar hij ziet het niet als primaire taak daar zelf een moralistisch antwoord op te geven. Hij liet echter ook een voorbeeld zien, waarin hij dat moralistische antwoord toch op een bepaalde manier inbracht. In een gesprek met Midas Dekker liet de schrijver zich negatief uit over zusters die een kwetsbare zus verzorgden. Midas Dekker noemde dat een wonderlijke levenshouding, waarbij men zich te veel liet leiden door het hart en te weinig door het hoofd. Tijs van den Brink ging daar stevig tegen in. ‘Je kunt toch niet zeggen, dat mensen die het leven dragelijk houden niet goed bij hun hoofd zijn?’
Er waren talloze reacties vanuit de bezoekers. Mink de Vries uit Zwolle signaleerde dat de samenleving weliswaar vluchtiger is geworden, maar dat tegelijk het verlangen naar spiritualiteit is toegenomen. Otto Grevink, de internetdominee, prees de pioniersgeest die hij vanuit zijn werk voor de Protestantse Kerk, herkende in de Evangelische Omroep. Pim Brouwer zette een boom op met Tijs van den Brink over de vraag in hoeverre objectiviteit bestaat. En om blijvend contact met kerken te onderhouden pleitte hij voor een speciale ouderling die de verbinding met de EO in stand zou kunnen houden. Uit een enquête bleek dat de bezoekers eigenlijk unaniem de bijeenkomst typeerden als informatief, boeiend, inspirerend, enthousiasmerend. Daarbij speelde ongetwijfeld de variatie in het programma ook een rol. Want naast de inleidingen en gesprekken rond de tafel van Tijs, was er een rondleiding door de gebouwen inclusief de regiekamer en de bibliotheek. Op de stelling ‘Ik vind dat de EO een meerwaarde voor de kerken geeft’ reageerden dan ook velen instemmend. Dat blijkt ook uit kijkcijfers, want een nieuwe serie ‘Als de dijken breken’ weet miljoenen kijkers aan zich te binden.
Klaas van der Kamp gaf een toelichting op de nieuwe insteek van het contact. Dankzij mensen als René van den Beld en Henk Korff (die de liturgische omlijsting van de bijeenkomst verzorgden) en Rachèl Koopman (productie) konden de eerste ervaringen met een werkbezoek worden opgedaan. De bijeenkomst wordt tijdens de ontmoetingen met de provinciale raden van kerken in december verder besproken. Met de raad van kerken in Noord-Holland (Joop Albers) wordt er op 17 maart 2017 onder het voorbehoud van Jakobus een werkbezoek gebracht aan de nationale luchthaven Schiphol. Daar zal het crisispastoraat aan de orde komen.
Foto’s:
1. Tineke van der Velde en Rachèl Koopman bij de banner van het werkbezoek voor de kapel.
2. Pim Brouwer en Marleen Kool-Mout achter de tafel van Tijs uit het gelijknamige programma.
3. De bezoekers tijdens het gesprek in de kapel.
4. Er was een rondleiding door het gebouw in vijf groepen, hier Otto Grevink gevolgd door rondleider Tom Mikkers.
5. Sybout van der Meer, voorzitter van het NBG in gesprek met Albert-Jan Schol van het programma ‘Nederland zingt’.