‘Een gebed met de voeten’. Zo noemde Dirk Gudde, voorzitter van de Raad van Kerken, de walk of peace zondagmiddag in Enschede. Zo’n 250 mensen liepen mee met een tocht die voerde langs de kerk, de synagoge en de moskee. Onderweg waren er allerlei verrassingen, van een inspirerende zanggroep tot enkele jonge mannen die over een draad balanceerden om het evenwicht te verbeelden dat je voor vrede nodig hebt.
Het begon op het Willem Wilminkplein. Edwin Ruigrok van Pax deelde diverse lampen uit met de zogenaamde world peace flame. Het licht is op vijf continenten aangestoken, bij mensen met een eminente staat van dienst in de vrede. Zo is er licht brandend gehouden bij de crematie van Mahatma Ghandi. Samuel Dogan van de Syrisch-Orthodoxe Kerk was de eerste die het licht kreeg aangereikt. ‘We zijn allen door God geschapen’, zei hij, ‘daarom zijn we broers en zussen van elkaar’. Licht was er ook voor diverse vertegenwoordigers van de Raad van Kerken, te weten ds. Karin van den Broeke, mgr. Joris Vercammen en drs. Dirk Gudde. Van de locale gemeenschap was de burgemeester gekomen om het licht te dragen, een moslimvertegenwoordiger, een rooms-katholiek en een legerofficier. Bijzondere indruk maakte Elbu, een meisje van veertien jaar, die de Nederlanders bedankte voor de gastvrije ontvangst.
Daarna zette de stoet zich in beweging. In de Jacobuskerk, een echte pelgrimskerk konden de lopers panelen bekijken van de oorlog en de vrede in het Midden-Oosten. Een bijzondere ervaring met het invallende licht door de koepel van de kerk. Vandaar ging het naar het Saxion waar twee docenten de pelgrims verwelkomden. Ze plaatsten de mensen dichtbij elkaar, begonnen er plastic lint omheen te winden en legden ondertussen uit, dat de mensen die met een bootje naar Lesbos varen zich ongeveer zo als een haring in een tonnetje moesten voelen. ‘Och ja’, zei één van de vrouwen die op Lesbos had gewerkt, ‘en dan is er nog een klein beetje ruimte over. Die ruimte vullen de smokkelaars op met kinderen. Halve prijs, halve ruimte’. En ze deelden poppen uit, die de reizigers mee moesten nemen over de zee. Ondertussen vertelden de vrouwen haar verhaal. ‘We deelden zo’n 1500 maaltijden uit per dag om een stukje menselijkheid te geven’.
De tocht ging verder en langs een orkest wat op dat moment een Jiddisch welkomstliedje zong, ging het naar de synagoge. Het is een grote synagoge in Enschede, er is plaats voor zo’n 600 mensen. Even verder op staat de matzes-fabriek Hollandia. ‘Al direct na de oorlog werd de productie weer opgestart’, legde een medewerker uit. Op dit moment werken er geen joden meer bij de bakkerij, wel moslims. Voor Pesach komen de rabbi’s en wordt de productie stilgelegd. De hele machine wordt schoongemaakt om kosher de matzes te kunnen bakken voor het Pesach-feest. De Joden betalen een driedubbele prijs voor hun matzes, maar ze hebben het er graag voor over. Er wordt speciaal water gebruikt, wat enige tijd heeft gerust. ‘Het ideaal mag wat kosten’.
Net als vorig jaar in Den Haag bij de eerste editie van de walk of peace is ook de moskee geopend. En van de moskee gaat het door het park, waar mensen lakens kunnen beschilderen. Een meelopende Syrische vluchteling herkent de kleuren van zijn nationale vlag en laat zich fotograferen. Verderop in het park zijn jongelui bezig over een lang koord te lopen. Ze zoeken evenwicht en drukken daarmee de balans uit die de samenleving nodig heeft om evenwicht te vinden. Via het oorlogsmonument en de Syrisch-Orthodoxe Kerk gaat het naar het muziekcentrum waar een afsluitend forum wordt gehouden. Hoewel de deelnemers één van hart zijn, zijn er wel enkele punten die even heen en weer gaan. Bijvoorbeeld of je als moslim je in het publiek moet distantiëren van geweld waar jij geen enkele betrokkenheid bij voelt. ‘Het helpt me wel als je daar duidelijk over bent’, legt ds. Karin van den Broeke uit. ‘Het helpt ook mij als je je eigen God niet voor het oog van de wereld laat claimen door mensen van geweld’, zei de burgemeester van Enschede.
De situatie is de laatste jaren verhard, zegt moslimafgevaardigde Rashit. Burgemeester Onno van Veldhuizen beaamt dat. Hij heeft zich zo’n jaar of negen geleden laten fotograferen, toen hij een Nederlandse vlag in ontvangst nam met daarop geschilderd een Turkse halvemaan. Dat was een geschenk van de Turkse ambassadeur en paste bij die context. De foto wordt nu door extreem-rechts misbruikt om te laten zien hoe gevaarlijk de ontwikkelingen in Nederland zijn. En de burgemeester krijgt er bedreigingen om opgestuurd.
Toen de zaal mocht reageren, stelde iemand voor om het religieuze onderwijs af te schaffen. Het zou naar zijn idee te gemakkelijk leiden tot geweld. Een ander reageerde: ‘De vrijheid van godsdienst is me toch ook wel wat waard’.
Na afloop konden de bezoekers in de vestibule van het muziektheater Syrische hapjes gebruiken, om niet te zeggen ‘een maaltijd’. En er waren diverse marktkraampjes ingericht van organisaties variërend van Kerk en Vrede tot de Raad van Kerken. Volgend jaar wellicht weer een walk, kondigde men vanuit de Raad aan. Maar nu eerst op honderden plaatsen in Nederland invulling geven aan deze vijftigste vredesweek. ‘Elke reis begint met de eerste stap’, vatte Enis Odaci het belang van een pelgrimage samen.
Foto’s:
1. Een vriendelijk welkom
2. Vredeslichten
3. Studenten uit Ede liepen mee
4. Opeengepakt in een bootje
5. Leslokaal bij synagoge
6. Schelp mee vanaf Jakobuskerk
7. Fragiel evenwicht