Door de migratiestromen over de wereld verandert de samenstelling van de bevolking en dus ook de kerkelijke betrokkenheid. Je ziet in christelijk Nederland een opkomst van de orthodoxe kerk. Het zijn onder anderen Russen, Georgiërs, Grieken, Bulgaren, Serven, Roemenen, maar ook veel Nederlanders die de waarde van hun geloof beleven binnen deze orthodoxe kerk. Een delegatie vanuit de Raad van Kerken was vrijdag 16 september te gast bij de Russisch-Orthodoxe Kerk in Amsterdam aan de Lijnbaansgracht. De orthodoxen zitten al weer tien jaar op die locatie en hebben het centrum herschapen tot een waardevolle plek waar je het geloof kan vieren.
De orthodoxe Bisschoppenconferentie van de Benelux is een paar jaar geleden volwaardig lid geworden van de Raad van Kerken en van het CIO (Contactorgaan inzake Overheids- aangelegenheden). Daarvoor was het nodig om een goede structuur te maken. Met een groeiend aantal leden en parochies en het besef dat je met samenwerking gezicht kunt krijgen naar andere kerken en naar de overheid is dat uiteindelijk gelukt. Het lastige is daarbij dat je in iedere regio eigenlijk maar één orthodoxe bisschop behoort te hebben. Dat systeem werkt, zolang mensen honkvast op dezelfde plek wonen. Maar als grote groepen gaan verhuizen en zich blijven oriënteren op de eigen etnische groep ontstaan er barsten in dat systeem van denken. Ruim twintig jaar geleden hebben de orthodoxen dit opgelost door buiten de traditioneel orthodoxe gebieden regionale bisschoppenconferenties op te richten. Zo is er ook in Benelux-verband een bisschoppenconferentie onder leiding van metropoliet Athenagoras, warbij de eigen verantwoordelijkheid van de bisschoppen volledig blijft gerespecteerd.
De samenwerking in Nederland is voorbeeldig eigenlijk. De parochies hier hebben het ‘geluk’ dat ze arm zijn en voor orthodox besef in de diaspora leven. Die uitzonderlijke situatie maakt het mogelijk dat mensen die aansluiting hebben gevonden onder het patriarchaat van Constantinopel en zij die zich thuisvoelen onder het patriarchaat van Moskou uitstekend samenwerken. Toen vader Theodoor van der Voort uit Deventer (Russisch aartsbisdom onder Constantinopel) bijvoorbeeld een pelgrimage maakte naar Servië was het geen probleem voor priesters van het patriarchaat Moskou om zijn taak waar te nemen. Er is ook al vroeg gekozen voor Nederlandse vertalingen van de liturgie, zodat de vieringen voor iedereen toegankelijk zijn. De orthodoxe traditie heeft daarmee een Nederlandse inkleuring gekregen.
De Russisch-Orthodoxe Kerk in Amsterdam ontvangt tijdens een viering zo’n 300 parochianen. De ikonostase voorin de kerk is samengesteld met afbeeldingen van Aidan Hart. Men kan diverse landen(groepen) herkennen in de gekozen symbolen van de levensboom, tot de abstractere vormen van Byzantium. Een aparte doopkapel laat mozaïeken zien waarin de doopsymboliek is verwerkt. Natuurlijk is er een afbeelding van de doop van Jezus en van de levensboom. Je vindt er net voor het bad ook een afbeelding van een slang, alsof satan je tot op het laatst wil tegenhouden om de doop te ontvangen.
Het is dit jaar gelukt om de nationale orthodoxe kerken bijeen te brengen op Kreta. Dit zogenaamde pan-orthodoxe concilie heeft een zevental documenten opgeleverd over heikele zaken. Het gaat dan over de positie van orthodoxen in diasporasituaties, over gemengde huwelijken, over aansluiting bij de moderne cultuur, over oecumene en andere zaken. De teksten hebben vanwege de lange aanloop en de zeer gemengde culturen die bij elkaar komen nogal wat compromiselementen in zich en zijn zo gelaagd, dat ze bij eerste lezing voor buitenstaanders niet altijd even toegankelijk zijn. De Raad van Kerken wil er enkele bespreken en de gastheren – vader Hildo Bos en vader Theodoor van der Voort – adviseren dan ook om daarbij orthodoxe theologen als Fr. John Behr of aatsbisschop Job van Telmessos als gids bij de bespreking uit te nodigen. Hildo Bos roemt de oecumenische loyaliteit die vanuit andere kerken de orthodoxe kerk wordt aangereikt. Nog steeds zijn er bijvoorbeeld Roemenen die gebruik kunnen maken van de gastvrijheid van een andere kerk in Aalsmeer.
Foto’s
1. Vader Theodoor kijkt naar de ikonostase
2. Vader Hildo geeft een rondleiding door de kerk
3. Een gedenksteen heeft oude relieken die als oecumenische erfenis in de kerk zijn gebleven
4. Mozaïek in de doopkapel bij het bassin
5. Voorzitter Dirk Gudde van de Raad bij de ingang van de Russich-Orthodoxe parochiekerk in Amsterdam, waar overigens niet alleen een kerk te vinden is, maar ook een kaarsenmakerij, een broodbakkerij en catecheseruimten