In Nederland denk je al gauw aan Kliederkerk, Godly Play, het moment waarop kinderen naar de kindernevendienst gaan of aan de kinderbijbel van Kees de Kort als het gaat om een kindvriendelijke kerk. In Trondheim, waar het Central Committee van de Wereldraad van Kerken dit jaar vergadert, staat het onderwerp van Childfriendly Church ook op de agenda.
In nauwe samenwerking met UNICEF zijn regels geformuleerd waar kerken wereldwijd zich naar zouden moeten richten. Het zijn er maar drie. De eerste en de laatste zijn misschien niet de regels waar kindernevendiensten en jeugdraden in Nederland het allereerst aan denken. Toch merk ik, al luisterend naar de verschillende verhalen, hoezeer de regels samenhangen en hoe goed het ook zou zijn om hier in Nederland wél expliciet bij stil te staan.
De regels zijn:
1. Zet je in voor de bescherming van kinderen in en door kerkgemeenschappen (gemeenten, parochies, geloofsgemeenschappen).
2. Stimuleer dat kinderen en jongeren een actieve rol en bijdrage hebben in kerk en samenleving.
3. Laat de kerk zich uitspreken voor intergenerationele klimaatgerechtigheid, en daarbij initiatieven voor en van kinderen en jongeren ondersteunen.
Bij het inzetten voor de bescherming van kinderen klinken uiteraard de verhalen van kinderen die in oorlog leven of op de vlucht zijn. Bij de zorgen op korte termijn van leven in een oorlogs- of rampgebied kunnen we ons iets voorstellen. Ook de gevolgen op lange termijn komen aan de orde. Een kind dat geboren wordt als kind van vluchtelingen, waar wordt dat kind ingeschreven? Als een kind niet ingeschreven wordt, blijkt het later stateloos en heeft het nergens enig recht. Dan hoort het, behalve bij de mensen bij wie het opgroeit, bij niets of niemand, kan het niet legaal reizen, heeft het geen recht op sociale voorzieningen, kan het zich nergens officieel inschrijven. En wat doet het met een kind, dat in een onveilige situatie opgroeit? Wat brengen trauma’s op de lange duur teweeg?
Helaas is er echter meer onveiligheid dan alleen door oorlog of natuurgeweld. Schrikbarende cijfers klinken over fysiek en seksueel geweld tegen kinderen en jongeren. Ook daar kun je weer aan oorlogssituaties denken, maar deze vorm van geweld komt op veel meer plaatsen voor. Drugs, alcohol, armoede: het kunnen factoren zijn die leiden tot geweld in huis. Ik moet echter bekennen dat ook bij mij de associaties bovenkomen van huizen waarin dit speelt. De oorzaken zijn soms helemaal niet zo gemakkelijk aan te wijzen of weg te nemen. De gevolgen zijn er wel. Ik zie in gedachten volwassenen voor me, die als kind zijn misbruikt. En ik zie in gedachten huizen voor me, waarin kinderen en jongeren het niet gemakkelijk hebben.
Het is verrassend hoe juist vanuit UNICEF uitgesproken wordt hoe belangrijk de rol van kerken kan zijn in dit soort situaties. ‘We kunnen nog zoveel aan hulp organiseren via instanties, maar kerken zijn gemeenschappen: ze zijn er al als het geweld begint, in deze gemeenschappen kan er snel iets gesignaleerd worden, ze blijven er ook als alle officiële hulpverleners weer verdwenen zijn.’ Herkenbaar, vind ik, hoe hier over de rol van de kerk geschreven wordt. Ik zie de concrete voorbeelden wel voor me. Van dat gezin, waarvan je juist als kerk vindt dat er ook jeugdzorg bij betrokken moet raken. Maar waarvoor je er, zij het misschien wat minder professioneel, op de lange termijn blijft, als kritische maar warm betrokken partner.
Ik merk hoe het, juist als ik concreter nadenk over dat huis waar soms een ruit sneuvelt, over die drie kinderen in dat COA-huis, over de vrouw die haar verleden nog altijd met haar meetorst, over die kinderen wier moeder een paar jaar geleden overleed, ten diepste toch minder ver af staat van die Kliederkerk en de kindernevendienst dan ik in eerste instantie dacht.
Wat zijn de momenten waarop kinderen zich durven uitspreken en zich opgenomen kunnen weten in een groter geheel? En waar gaat het ten diepste over in die verhalen die vanuit de (kinder-)bijbel worden doorgegeven?
De kerk is inderdaad een plek waar ruimte is om langlopende relaties aan te gaan, waar kinderen en jongeren zich uit kunnen spreken, en waar het verhaal klinkt van God die ieder mens ziet en die wil dat ieder mensenkind tot zijn of haar recht komt.
De andere regels vloeien er bijna logisch uit voort. Als je kinderen en jongeren veiligheid wilt geven, zul je hen ook hun eigen rol moeten laten spelen en als handelende personen moeten zien en respecteren.
En de zorg om onze aarde is een zorg die grotere gevolgen heeft voor generaties die na ons komen, dan voor onszelf.
Deze discussie heeft mij vooral opgeleverd, dat we als kerken in Nederland al die ‘kindvriendelijke activiteiten’ niet zozeer hoeven te ontplooien om de kerk overeind te houden. Ze zijn nodig om recht te doen aan kinderen en jongeren. Ze vloeien voort uit het hart van de Bijbelse boodschap van gerechtigheid en vrede. En zo zullen ze ook helpen om kerken op de lange termijn betekenisvolle gemeenschappen te laten zijn.
Karin van den Broeke
Foto’s:
De Wereldraad benadrukt dat het niet alleen belangrijk is om over kinderen te spreken, maar ook met kinderen. Daarom had men ter vergadering jongeren uitgenodigd uit het Noorse jeugdwerk die inbreng konden hebben bij de vergadering:
Karin van den Broeke schreef deze bijdrage n.a.v. de plenaire discussie in het Comite van de Wereldraad over een kindvriendelijke benadering. Er waren meer plenaire discussies en impressies van deelnemers.
Klik hier voor de tijdsbeelden van Agnes Abuom en Olav Fykse Tveit en Amsterdam 2018
Klik hier voor een bijdrage over religie en geweld (Kees Nieuwerth)
Klik hier voor een bijdrage over eenheid en Brexit (Karin van den Broeke)
Klik hier voor het gesprek over het Midden-Oosten
Klik hier voor de bijdrage over de pelgrimage van gerechtigheid en vrede (Kees Nieuwerth)
Klik hier voor de wandelgangen met Frank Chicane
Klik hier voor een onverwachte confrontatie tussen rabbi David Sandmel en dr. Quawas
Klik hier voor de benoeming van Karin van den Broeke en een video-gesprek met haar