Vrede op aarde! We zingen het elk jaar weer. Maar met Kerstmis voelen we allemaal de grote tegenstelling tussen het feest van vrede en het gebrek aan vrede op aarde in de “echte” wereld. Graag dompelen we ons even onder in de sprookjeswereld van Kerstmis. Maar daarmee missen we precies het punt van het feest van de menswording. Het gaat met Kerst juist om deze wereld: In déze wereld heeft God zo mens willen worden. In deze wereld van geweld en onderdrukking.
En dat Betlehem, de stad van David, de herdersjongen die koning werd, door de God van het ongekende nieuwe begin, dat Betlehem, de stad van het kindje Jezus en de herdertjes in de stal… dat dat Betlehem is nu een stad ommuurd door hoog beton, een stad met Palestijnse vluchtelingenkampen waar alleen dagelijkse voedselhulp de mensen in leven houdt.
Een schrijnend voorbeeld van hoe het Midden-Oosten getekend is door achterdocht en geweld, in een wereld waarin er op nog zoveel meer plaatsen geen vrede heerst.
“We zijn dicht bij Kerstmis, er zullen lichten zijn, er zullen feesten zijn, verlichte bomen, kerststallen ook…maar alles is vals”, zei de Paus onlangs, want: “de wereld blijft doorgaan met het voeren van oorlogen; heeft de weg van de vrede niet begrepen.”
Onze wereld is getekend door de neiging om hardhandig in te grijpen op allerlei terreinen. Ook de grote dreiging van IS leidt niet tot iets anders dan het denken in militaire oplossingen. Militairen in de Europese straten, militairen in vliegtuigen boven Irak en Syrië. En, ik geef het toe, ik zou er bijna voor zijn, meer bombardementen. Ik zou er bijna voor zijn, militairen op straat om ons te beschermen. En ik merk in mezelf zelfs de neiging daar enthousiast over te zijn: Ja, pak ze maar hard aan. Maar enige tijd voor bezinning, en je snapt dat met dat soort geweld er geen oplossing komt. Met slechts fractie van het geld dat in de wereld aan het militaire apparaat wordt uitgegeven zouden de prachtigste vredesinitiatieven, diplomatieke offensieven, ontwikkelinghulp-projecten opgezet kunnen worden.
Het gaat er niet om, op een naïeve manier pacifistisch te zijn. Het gaat er wel om dat er nu “een blind vertrouwen [lijkt] te bestaan in de oplossende werking van geweld (…) het is een aantrekkelijke gedachte dat er één radicale definitieve oplossing voor ingewikkelde problemen zou zijn.” Het is die eenzijdigheid waar Kerk en Vrede tegen ageert in zijn krachtige pleidooi “Werken aan rechtvaardige vrede”
Veel lidkerken van de Raad hebben een traditie in het pleiten voor vreedzame oplossingen. In de week voor Kerst kwam de Doopsgezinde geloofsgemeeschap met een behartenswaardige brief aan de regering. Een brief tegen oorlogstaal en tegen gewelddadige “oplossingen” voor conflicten. Dat geluid rijmt opvallend goed – hoe oecumenisch zijn we al – met het Jaar van Barmhartigheid dat Paus Franciscus heeft uitgeroepen.
De Raad van Kerken wil graag samen optrekken met de Joodse en Moslim-gemeenschap in Nederland, als het gaat om politieke vragen in binnen en buitenland. Ook dat is niet vreemd aan wat de Paus schrijft: “De barmhartigheid heeft een kracht die over de grenzen van de Kerk heen gaat. Zij verbindt ons met het jodendom en de islam. (…) Moge dit Jubeljaar, beleefd in barmhartigheid, de ontmoeting begunstigen met deze godsdiensten en de andere edele religieuze tradities; moge het ons meer openstellen voor de dialoog om elkaar beter te leren kennen en te begrijpen; moge het iedere vorm van bekrompenheid en verachting elimineren en iedere vorm van geweld en discriminatie verdrijven.”
Het lijkt mij belangrijk dat wij ons als kerken, als het kan met onze broeders en zusters van andere godsdiensten, teweer blijven stellen tegen de verleiding van het geweld. Juist als wij die verleiding in onszelf ook bespeuren.
Kerk en Vrede schrijft: “We zijn enorm verward en geschokt over wat we in de wereld zien gebeuren. Maar we zijn ook ervan overtuigd dat we ons veel grondiger moeten bezinnen voordat we tot handelen overgaan, en dat die bezinning permanent moet zijn. En dat er andere en creatievere dingen zijn die we kunnen doen dan naar geweld grijpen”. Werken aan vrede. Met vreedzame middelen en een grenzeloze blik, zoals Klaas van der Kamp het beschrijft.
In de evangeliën is de weg van Jezus een weg die hij begint als kwetsbaar kind in een noodopvang, en daarna als kind van een vluchtelingengezin. Een leven dat een leven wordt van aandacht voor wie geen aandacht kregen. Een levensweg die eindigt met een onvoorstelbare drang geweldloos te blijven, een weg die tot overwinning leidt.
Voor mij klinkt Kerstmis dit jaar als een oproep tot zachtmoedigheid, een oproep om de verleiding van het snelle geweld te weerstaan.
Ik wens u een zalig Kerstfeest!
Dirk Gudde, voorzitter