Op het moment dat je een kind op een strand ziet liggen, levenloos, besef je ineens hoe we als rijke mensen onze welvaart proberen af te grendelen naar mensen die minder fortuinlijk zijn. Je schaamt je. Omdat je beseft dat jouw welvaart via allerlei omwegen de dood inleidt van anderen, kinderen zelfs. Dat gevoel dringt zich op als we geconfronteerd worden met de consequenties van onze afscherming.
Nederland is daarin al een lange weg gegaan. We zien de consequenties nu in de dood van Aylan Kurdi, aangespoeld op het strand van Bodrum. We hadden het jaren geleden ook al kunnen weten, toen vluchtelingen de dood vonden in een detentiecentrum bij Schiphol. Het is precies tien jaar geleden, dat het gebeurde. De foto’s zijn minder direct als de foto die er is van Aylan. De achtergrond, het waarom is vergelijkbaar.
De brand bij het detentiecentrum Schiphol vond plaats in de nacht van 26 en 27 oktober. Yosé Höhne-Sparborth van de Basisbeweging in Nederland en de plaatselijke raad van kerken hebben geregeld een herdenking gehouden; geen vrijblijvende herdenking, maar een moment waarop men stil staat bij wat er is gebeurd en waarop men de bede uitspreekt dat het zich niet herhaalt. Niet in Nederland, niet aan de Turkse kust, niet op de Middellandse Zee, nergens. En toch blijft het doorgaan.
Vanuit de Basisbeweging vraagt men kerken in Nederland om in deze periode aandacht te besteden aan de slachtoffers en hun familie. Door te bidden, te gedenken en misschien bereidheid uit te spreken dat onze welvaart nog iets meer gedeeld kan worden. Je wordt niet arm van geven. Je wordt niet minder van een ander meer gunnen. Je wordt niet kleiner als een ander iets groter mag zijn. Je leven wordt niet onveilig als je een ander veiligheid biedt.
Hieronder enkele gebeden, die Yosé Höhne stuurde in overleg met de werkgroep Vluchtelingen. Daaronder een bericht waarin de feiten tien jaar na dato nog eens op rij worden gezet.
God, wij belijden schuld.
Schuld als natie, schuld als volk.
Schuld omdat we er niet in slagen
als een van de rijkste landen van de wereld
warmhartig ruimte te bieden
aan vluchtelingen en ontheemden.
Open de harten van zo velen in dit land,
dat er ruimte komt voor een politiek van barmhartigheid,
van gerechtigheid en menselijkheid.
Jezus, Gekruisigde en Opgestane,
wij zijn een gemeenschap die u wil volgen en navolgen.
Toch weten we nauwelijks wat dat is,
de snelle voortrazende welvaart heeft ons te zeer in de greep.
U wordt nog steeds gekruisigd, in al die gekruisigde mensen op deze aarde.
U was vluchteling, en u vlucht nog steeds
in al die mensen die een veilig heenkomen zoeken en niet vinden.
Maak onze samenleving barmhartig, een warm toevluchtoord.
God, Vader,
wij weten niet wat vluchtelingen wordt aangedaan,
of we leggen ons neer bij onze machteloosheid,
kijken weg of zoeken uitvluchten
om de onbarmhartigheid in dit land niet te voelen.
Maak ons gevoelig voor het onrecht,
maak ons boos genoeg
om in verzet te kunnen komen tegen het harde beleid.
Maak ons uw werkelijke kinderen.
God, Barmhartige,
neem in uw eeuwige Licht op
de geesten van allen die omkwamen
door de brand in het detentiecentrum bij Schiphol.
Maak dat wij door hun dood
vlammen van verontwaardiging,
totdat ons land de ruimte gemaakt heeft
waarin uw liefde ervaarbaar kan worden
voor ontheemde verdreven mensen op deze aarde.
God, Heilige Geest,
wees aanwezig voor familieleden,
voor vrienden van hen die omkwamen
bij de brand in het detentiecentrum Schiphol.
Wek in hen uw kracht en uw zachtheid,
opdat zij de bitterheid mogen overkomen
die velen van hen in hun hart meedragen.
Wek in hen de taaie zachtmoedigheid
die de hardheid van ons publieke geweten kan doorbreken.
Bericht
In de nacht van 26 op 27 oktober 2005 kwamen 11 mensen om in de vleugel van het detentiecentrum bij Schiphol, waar uitgeprocedeerde asielzoekers werden vastgehouden om uitgezet te worden. Onderaan volgen hun namen met enkele bijzonderheden.
De overlevenden werden niet meer uitgezet, maar mochten voorlopig blijven. Enkelen van hen zaten vier jaar later nog steeds in AZC’s. Niemand kreeg psychologische hulp aangeboden, behalve een maandelijkse handvol anti-depressiva. Twee van hen hebben vervolgens zichzelf daarmee het leven benomen. Op eigen initiatief van psychologen en psychiaters kreeg een groep begeleiding aangeboden. Er ontstonden ook andere particuliere initiatieven voor enkele vormen van ondersteuning. Maar niet van staatswege.
Ali…. De man in wiens cel de brand ontstond, werd gevangen gezet, en bleef ook verstoken van hulp. Na 3,5 jaar kwam hij vrij, nadat in hoogste instantie de rechter hem vrijsprak van schuld.
Zo werden deze mensen maar een uur per dag gelucht en verbleven verder op cel in eenzame opsluiting; in de cel was geen asbak. Een niet geheel gedoofde sigarettenpeuk veroorzaakte de brand. De brand kon zich snel uitbreiden door de slechte constructie. De brand kon zich snel uitbreiden en velen werden gedood door de opeenstapeling van fouten door het bewakend personeel, dat ’s nachts beperkt is. Er waren ook nooit brandoefeningen gehouden, het personeel wist dus niet wat in die situatie de goede handelingen zouden zijn geweest.
De Basisbeweging Nederland nam initiatief tot herdenken in 2006, samen met de Dominicus Amsterdam en de Raad van Kerken Hoofddorp. Ook de Gemeente Haarlemmermeer werd betrokken bij de herdenking, en bood tot vijf jaar na de brand onderdak aan de herdenkingen. De Arkgemeenschap te Hoofddorp bood de dagen van herdenken gastvrijheid aan de overlevenden.
Ook vermeldenswaardig:
– allen zaten enkel vast voor uitzetting, dus zonder enige vorm van criminele aanleiding;
– de mand in wiens cel de brand uitbrak, kreeg aanvankelijk de schuld. Ahmed Isa Al-Jabali. Hij zat drie jaar vast, tot hij uiteindelijk werd vrijgesproken;
– er kwamen 11 mensen om, van 2 verklaarde de rechter postuum dat ze onterecht waren vastgehouden voor uitzetting;
– twee overlevenden pleegden later zelfmoord, want er was geen nazorg, alleen werden er pillen uitgedeeld. Nazorg gebeurde wel door psychiaters op basis van niet-betalen;
– de eerste vijf jaar was er een georganiseerde herdenking, waaraan de raad van kerken Haarlemmermeer en gemeente Haarlemmermeer meedeed; het was een initiatief van de Basisbeweging Nederland.
Meer informatie: www.schipholwakes.nl of zoekterm Schipholbrand