De Raad van Kerken in Friesland heeft een nieuwe voorzitter. Ds. Rein Veenboer heeft het voorzitterschap overgedragen aan ds. Margarithe Veen. De studentenpastor uit Leeuwarden, die ook veel contacten heeft naar Taizé, maakt daarmee plaats voor de gemeentepredikant uit Achlum, die haar sporen in de oecumene op diverse plaatsen al heeft verdiend, onder meer in Den Haag en (nog steeds) bij de beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap van de landelijke Raad van Kerken. Als columniste schreef ze ook verschillende malen een bijdrage op deze site over kerkendagen in Duitsland.
Dr. Rein Veenboer heeft de voorzittershamer zes jaar gehanteerd. Het werk in de oecumene was niet altijd vanzelfsprekend, merkte hij nog begin dit jaar, toen Trouw hem benaderde over de rekatholicering van het studentenpastoraat, zijn werkveld. Bij wijze van afscheid daarvan een fragment uit het dagblad Trouw.
De stand van zaken na rondvraag onder studentenpastores: in Groningen, Amsterdam en Utrecht heeft de katholieke kerk zich de afgelopen jaren teruggetrokken uit het oecumenische studentenpastoraat. Want, zo luidde het motief: het geld ervoor was op en het reguliere pastoraat had voorrang. Maar in zowel Groningen als Utrecht is inmiddels een nieuw studentenpastoraat opgezet, met een exclusief katholiek karakter. In Amsterdam bestaat dat al langer.
“Het is nogal opmerkelijk dat er wel geld is voor eigen katholieke initiatieven”, zegt Marieke Milder, katholiek pastor bij de oecumenische studentengemeente (EUG) in Utrecht. Ze heeft geen zending van het bisdom en wordt betaald door een anoniem fonds dat de teloorgang van de oecumene in Utrecht niet kon aanzien. “De katholieke kerk hecht naar mijn idee steeds meer aan een puur katholieke context. Het resultaat is dat ieder nu zijn eigen ding doet.”
Tiemo Meijlink, voorzitter van het Landelijk Beraad Studentenpastores (LBO): “De katholieke kerk is niet tégen oecumene, maar die levert wel steeds meer spanningen op. Het grote pijnpunt zijn de sacramenten, en in het bijzonder de eucharistie. Dat werd in de discussie rond Nijmegen en Tilburg zichtbaar.”
Terugtrekken uit de oecumene lijkt een bewuste koers van de rk kerk. In het pastorale beleidsplan van het aartsbisdom Utrecht uit 2008 viel te lezen dat het katholieke studentenpastoraat in Utrecht een proef was en dat werd gekeken of het elders op eenzelfde manier op te zetten viel. Volgens Hans Zuijdwijk, woordvoerder van het aartsbisdom, is overwogen ook in Enschede te beginnen met puur katholiek studentenwerk, maar is daar tot op heden geen geld voor.
Zuijdwijk: “In alle bisdommen bestaat volgens mij dezelfde geest: het is duidelijker en gemakkelijker als ieder zijn eigen geloof uitdraagt aan studenten. Voor hen is het belangrijk om eerst het katholieke geloof te leren kennen en daarna pas over de grenzen van dat geloof heen met anderen in gesprek te gaan. We diskwalificeren de oecumene dus niet, maar we denken dat dit een betere volgorde is.”
Het bisdom Den Bosch zegt het oecumenisch studentenpastoraat ondanks de kritiek op de studentenkerken in Nijmegen en Tilburg nog niet te hebben afgeschreven. Vicaris-generaal Van den Hout: “Maar we willen wel de katholieke identiteit vasthouden. Samenwerken doen we waar het mogelijk en verantwoord is.”
Het resultaat van die houding is een groeiende onrust onder studentenpastores. Didi de Mildt uit Wageningen: “De constructie van studentenpastoraat als oecumene stort in elkaar.” Sjef Ernes uit Eindhoven: “Ik zie met zorg dat de bisdommen druk uitoefenen op het oecumenische karakter van het studentenpastoraat. Ik hoop niet dat ze ons in Eindhoven langs de katholieke meetlat gaan leggen.”
Ook maken de pastores zich zorgen over openstaande vacatures. In Leiden wordt al een jaar geen nieuwe katholieke studentenpastor aangesteld door het bisdom. Ook in Arnhem en Wageningen is de katholieke stoel naast de protestantse leeg.
Rein Veenboer, protestants studentenpastor in Leeuwarden, vindt het een logische ontwikkeling dat de rk kerk zich terugtrekt uit de oecumene. “Door de secularisatie worden kerken teruggeworpen op zichzelf. Ze moeten opnieuw zoeken naar wie ze zijn in de moderne tijd en keren daarvoor terug naar eigen gelederen. Dat gaat ten koste van de oecumenische gezindheid.”
Terwijl dat oecumenische karakter nu juist de kracht is van het studentenpastoraat, vindt Sjef Ernes uit Eindhoven: “Het moderne zoeken is niet in één religieus straatje te passen.” ‘Patchworkreligie’ noemt Didi de Mildt uit Wageningen dat. “Studenten van nu plukken overal iets vandaan. Hun geloof is een aan elkaar geborduurd lappendeken. Je kunt tegenover hen niet volhouden dat christenen zich opknippen.”
Precies daarom maakt Bert Koetsier zich zorgen over de toekomst. Hij was jarenlang studentenpastor in Zwolle en schreef daar twee boeken over. “Het studentenpastoraat is altijd een vrijplaats geweest. Studenten kunnen er experimenteren met geloven. Dat kan alleen binnen de oecumenische context.”