Het gewapende conflict in het oostelijk deel van de Oekraïne heeft geleid tot een menselijke catastrofe. Hele steden en dorpen zijn vernietigd en vele duizenden burgers en soldaten zijn omgekomen. Het conflict heeft anderhalf miljoen mensen op de vlucht gedreven. En triest genoeg zijn dit slechts de zichtbare tekenen van de tragedie. Het sociale, culturele en psychologische effect is onmeetbaar.
De crisis representeert een urgente uitnodiging voor de globale kerk om solidariteit te betuigen met hen die lijden, om zich op te stellen als pleitbezorgers voor religieuze vrijheid, en om bij te dragen aan het herstel van vrede, gerechtigheid en verzoening.
De tijd dat de Wereldraad van Kerken de meest duidelijke verklaringen uitbracht over probleemgebieden – zo blijkt – is voorbij, voor zover er ooit sprake van is geweest. Want bovenstaande woorden komen niet uit Geneve, maar uit het Lambeth Paleis in Londen, waar tot vorige week evangelische en baptistenkerken bijeen waren uit Oekraïne en Europa. Zij spraken over de situatie in Oekraïne en kwamen met een zeer eenduidige verklaring, wat opmerkelijk is, omdat in Nederland bijvoorbeeld baptisten niet eens lid zijn van de nationale raad van kerken, omdat ze een terughoudender koers in allerlei zaken voor ogen staat.
Ongetwijfeld moet je bij het begrijpen van de toonzetting van dergelijke verklaringen ook letten op de zusterkerken die er in een bepaalde regio zijn van een koepelorganisatie. Zij bepalen mee de toon van een ‘internationale analyse’. Vandaar dat de Wereldraad bijvoorbeeld scherp spreekt over de situatie rond Palestina, omdat juist Palestijnse christenen zich hebben aangesloten bij de Wereldraad, terwijl de Wereldraad in Oekraïne voorzichtiger is, tegelijk ook rekening moet houden met de Russisch-Orthodoxe Kerk die ook lid is van de Wereldraad. De evangelische kerken en baptisten hebben deze loyaliteitsvragen naar orthodoxen niet en spreken dus veel eenduidiger over Oekraïne.
De oorlog in Oekraïne, zo zegt de verklaring, heeft serieuze uitdagingen gecreeërd op het gebied van religieuze vrijheid, mensenrechten en religieuze diversiteit in de Krim en in het pro-Russische deel bezet door seperatisten. De pan-Slavische Orthodoxe notie van de zogenaamd ‘Russische wereld ‘ monopoliseert de ideologie en de prakijk in deze regio’s. Er is de constante dreiging van discriminatie en vervolging als je je daar niet bij aansluit. Katholieken, protestanten en andere religieuze minderheden lijden onder de gewelddadige vervolging en zijn aangewezen op onze solidariteit en steun, aldus de verklaring.
Tveit
Op het moment dat baptisten en evangelische christenen in Londen aan hun tekst werkten, was ds. dr. Olav Fykse Tveit, secretaris-generaal van de Wereldraad, op bezoek met een delegatie van het Centraal Comité in Moskou. Hij was onder meer de gast van patriarch Kirill, leider van de Russisch Orthodoxe Kerk en metropoliet Hilarion, verantwoordelijk voor de buitenlandse relaties van zijn kerk. Tveit had beide thema’s geagendeerd: de vervolging van christelijke minderheden en de situatie in de Oekraïne. Maar natuurlijk ging de bespreking omzichtig te werk en in de verklaring naar buiten toe bleef de diplomatie tot het einde toe aan het woord. Tveit uitte ‘solidariteit met de Russisch-Orthodoxe Kerk’, lid van de Wereldraad, terwijl hij het had over het ‘pijnlijke conflict’ in de Oekraïne. De patriarch was het dan ook hartelijk met hem eens. Tveit noemde na afloop de Russisch-Orthodoxe Kerk een belangrijke partner van de Wereldraad van Kerken. ‘Daarom heb ik ook gevraagd om een ontmoeting met patriarch Kirill van Moskou om met hem te bespreken hoe we kunnen bijdragen aan vrede in Europa, ook als vervolg op een recent bezoek van oecumenische leiders in Oekraïne’. Ds. Karin van den Broeke van de PKN maakte deel uit van de delegatie die in Oekraïne op bezoek was.
Prof. dr. Heleen Zorgdrager, regelmatig actief als gastdocent in Oekraïne, vanuit de Vrije Universiteit, prijst de duidelijkheid van de verklaring van baptisten en evangelische christenen die is uitgebracht.
Foto 1: Helle Liht, ass. generaal-secretaris van de Europese Baptisten Federatie ondertekent de tekst
Foto 2: Leiders van de Wereldraad en van de Russisch-Orthodoxe Kerk ontmoeten elkaar in Moskou