Het groeiende antisemitisme heeft ook in Zwitserland tot een uitzonderlijke stap geleid. Joden en moslims hebben voor het eerst in hun geschiedenis op 15 september een gemeenschappelijke verklaring tegen geweld en racisme uitgebracht. Dat bericht Christiane Faschon, algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Zwitserland. Zwitserland komt daarmee in het rijtje van landen, waartoe ook Nederland behoort.
In het kielzog van de Gaza-oorlog kwam het tot een groeiend antisemitisme en tot hatelijke scheldpartijen, geweldoproepen en verbale agressie tegen joden en joodse instellingen in Zwitserland, zoals in de meeste Europese landen. Herbert Winter, president van de Zwitserse Israëlietische Gemeentebond (SIG) berichtte dat het aantal meldingen van antisemitisme in korte tijd verdubbelde. En dan rekende hij de meldingen van geweld via de sociale media nog niet mee. ‚Wij ontvangen brieven, waarin spijt wordt verwoord, dat ‚Hitler niet alle Joden heeft vergast‘. Op Facebook lezen we commentaren met de strekking ‚alleen een dode jood is een goede jood‘. Oude antisemitische vooroordelen komen weer boven’, aldus Winter.
De Raad van Religies en de Evangelisch-Joodse gesprekscommissie veroordeelde de haatoproepen en het geweld. De Joods-Rooms-katholieke gesprekscommissie van Zwitserland reageerde met ‚ontzetting en zorg‘ op de anti-joodse uitingen en geweldsuitbarstingen.
Als reactie op het antisemitisme publiceerden de Zwitserse Israëlietische Gemeentebond (SIG), het platform van liberale Joden in Zwitserland (PLJS) en de Federatie van Islamitische Koepelorganisaties in Zwitserland (FIDS) en de Coördinatie van Islamitische Organisaties Zwitserland (KIOS) voor het eerst een gemeenschappelijke verklaring. Nicole Poëll, presidente van de PLJS en dr. Hisham Maizar, president van de FIDS, benadrukken, dat men in korte tijd tot een afstemming kon komen. Poëll is ‚trots en verrast, dat dit mogelijk was‘.
De verklaring legt uit, dat ‚moslims en joden verschillende inzichten hebben over het Israëlisch-Palestijnse conflict. Maar er is ook op veel punten overeenstemming‘. ‚De dood van burgers maakt ons allen treurig. Het misbruik van burgers en van burger instellingen is niet acceptabel en gaat in tegen onze religieuze opvattingen‘. Ieder heeft het recht politieke meningen te uiten. Maar er is ‚geen verontschuldiging voor racisme, antisemitisme, geweld of andere vormen van intimidatie…, als zulke inzichten in de media, op de straat of via internet verspreid worden‘.
Joden en moslims realiseren dat ze met nieuwe vormen van geweld te maken hebben. De uitgebrachte verklaring verstaan beiden als ‚een eerste stap, waarop andere stappen moeten volgen‘.
Men heeft over en weer veel begrip voor elkaar in de ‚bovenste lagen van de organisatie‘, aldus de president van de FIDS. Maar lang niet alles is ook in de basis geland. Met name jongeren moeten op dit punt verder geschoold worden. Daarom heeft men ook de leiding van de moskeeën en de centra opgeroepen de verklaring intern te bespreken. Poëll wijst er op dat aan demonstraties met name veel jonge moslims hebben deelgenomen. Zij ‚kennen geen joden en weten niets over hen‘. De onwetendheid over het antisemitisme is groot.
Nicole Poëll en Hisham Maizar benadrukken dat joden en moslims met elkaar in Zwitserland in goede harmonie willen samenleven. Het gemeenschappelijke is sterker dan de verschillen. Men roept de achterban om om elkaar nader te leren kennen.
Zoals bekend is er eerder door moslims, joden en christenen in Nederland een verklaring uitgebracht, waarin onder meer staat: ‚Wij wensen in Nederland onverkort vast te houden aan de beginselen van de democratische rechtstaat en het handhaven van mensenrechten. Daarom zijn wij voor vrijheid van meningsuiting, maar binnen de grenzen van de wet en wij veroordelen uitlatingen die het bestaansrecht van minderheden in dit land ter discussie stellen‘.
De verklaring in Nederland is ondertekend door de Raad van Kerken, het Contactorgaan Moslims en Overheid en de partijen in het Centraal Joods Overleg.
Over de Gaza-oorlog schrijven de Nederlanders: ‚Wat er in Israël en in Gaza gebeurt, is hartverscheurend. Wij zijn ons er van bewust dat sommige mensen in Nederland meer solidair zijn met Palestijnse burgers en anderen meer met de burgers in Israël. Wij vinden het belangrijk om dat in vrijheid kenbaar te kunnen maken, maar zonder elkaar te verketteren of tot zondebok te maken. Jodenhaat en islamofobie zijn hierbij beide ontoelaatbaar‘.
De Nederlandse verklaring gaat ook in op de situatie in Irak: ‚Naast dit conflict zien wij in het Midden-Oosten ook een grote interne machtsstrijd tussen verschillende groepen, waarvan het wrede geweld van IS(IS) de meest extreme uiting is. Dat onmenselijke geweld veroordelen wij‘.
De verklaring sluit af met: ‚Als Caïro-overleg willen wij in Nederland een bijdrage blijven leveren aan het vergroten van de kennis van wat ons beweegt. Wie de ander kent zal hem of haar niet verwensen. Wij doen dat door een permanente bezinning op wat wij vanuit de bronnen van onze religies kunnen bijdragen en door ideologieën te blijven ontmaskeren die zich wel van religieuze taal bedienen, maar intussen tot geweld oproepen. Binnen de verschillende religieuze groepen wordt ook voortdurend gebeden om vrede en verzoening‘.
De nationale Raden van Kerken hebben jaarlijks een overleg over het actueel te voeren beleid. Dit jaar waren de diverse raden, waaronder die uit Zwitserland, te gast in Egmond aan Zee. Vanzelfsprekend is daar ook over dit thema gesproken. De kerken zoeken door verklaringen met de religieuze partners bij te dragen aan het onderlinge begrip en de polarisatie tegen te gaan.
Foto’s:
Christiane Faschon (Zwitserland)
imam Yassin en Hanneke Gelderblom (islamitische en joodse afstemming in Nederland)