Er is een nieuwe versie van het Onze Vader beschikbaar. RKKerk.nl heeft de tekst naar buiten gebracht die in het ‘Klein Missaal voor de Nederlandse Kerkprovincie’ is opgenomen. De nieuwe versie vervangt de oude versies van de Rooms-Katholieke Kerk in België en Nederland, waardoor de oecumene tussen de twee landen een stapje verder is. Het is natuurlijk ook interessant om te kijken in hoeverre de geüniformeerde versie aansluit bij teksten uit andere kerken. De Rooms-katholieke tekst wijkt op kleine onderdelen af van de diverse bestaande versies en vertoont misschien nog wel de meeste overeenkomst met versies zoals ze zijn opgenomen in de Herziene Statenvertaling en met de oecumenische versie van het Onze Vader.
Het Klein Missaal is gemaakt in opdracht van de Nederlandse en Vlaamse bisschoppen. Het is de bedoeling dat het Missaal de bestaande vertaling van het Romeins Missaal gaat vervangen, die dateert uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. De Romeinse Congregatie voor de Eredienst heeft op 10 juni haar goedkeuring verleend aan de uitgave. Naast het Onze Vader zijn teksten opgenomen van eucharistische gebeden, misformulieren en prefaties. De Nederlandse bisschoppenconferentie zal nog aangeven op welk moment de teksten gebruikt gaan worden in de officiële liturgie van de Rooms-Katholieke parochies. De tekst luidt:
Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw rijk kome,
uw wil geschiede,
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren
en breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.
De tekst, zoals hier is opgenomen wordt uitgesproken zonder de lofprijzing, die begint met ‘want van u is het koninkrijk’. In oude handschriften van het evangelie, zoals onder meer in het evangelie van Matteus 6:9 e.v., volstaat men ook met deze tekst. In de tekst zijn de verschillen tussen België en Nederland opgeheven. Er waren een stuk of vijf verschillen:
1) De Belgen spraken over ‘Hemelen’, de Nederlanders over ‘Hemel’, dat wordt nu dus de Nederlandse variant.
2) De Belgen spraken over ‘geheiligd zij Uw Naam’, de Nederlanders over ‘Uw Naam worde geheiligd’, dat wordt nu dus de Nederlandse variant.
3) De Belgen spraken over ‘vergeving van schulden’, de Nederlanders over ‘vergeving van schuld’, dat wordt nu dus de Belgische variant.
4) Belgen en Nederlanders spraken beiden over ‘bekoring’, dat wordt nu dus veranderd in ‘ beproeving’.
5) De Belgen spraken over ‘gelijk ook wij vergeven aan onze schuldenaren’, de Nederlanders over ‘zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven’, dat wordt nu dus veranderd in: ‘zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren’.
De oecumenische versie van het Onze Vader luidt:
Onze Vader die in de hemel zijt,
Uw naam worde geheiligd,
Uw koninkrijk kome.
Uw wil geschiede,
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden
Zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.
En leid ons niet in verzoeking,
Maar verlos ons van de boze.
Het gaat dus om vier verschillen:
1. De Rooms-katholieken spreken in eerdere edities over ‘rijk’ en handhaven dat gebruik, waar andere Nederlanders over ‘koninkrijk’ spreken.
2. De Rooms-katholieken hebben het tekstgedeelte over de vergeving van schuldenaars verder qua woordgebruik met de keus voor de Belgische variant dichterbij het oecumenische gebed gebracht, alleen de volgorde verschilt nog.
3. De Rooms-katholieken hebben de klassieke woordkeus van ‘bekoring’ losgelaten en spreken nu over ‘beproeving’, waar de oecumenische teksten spreken over ‘verzoeking’.
4. De Rooms-katholieken sluiten af met verlossing van ‘het kwaad’, waar de oecumenische tekst een personificatie vertaalt met ‘de boze’. Dit is ook één van de klassieke onderscheidingen tussen de varianten.
In gezamenlijke diensten zijn er van oudsher twee mogelijkheden: of er wordt één tekst op een liturgie gedrukt en die houdt men aan, of men zegt dat ieder wordt uitgenodigd om het Onze Vader uit te spreken volgens eigen gebruik. Bij die laatste keus spreken de vierende gemeenteleden verschillende teksten door elkaar uit.
Het is wellicht aardig om nog een paar varianten uit de Nederlandse taalwereld af te drukken. De jongste bijbelvertaling, de NBV, heeft een wat parafraserender variant gekozen.
Onze Vader in de hemel,
laat uw naam geheiligd worden,
laat uw koninkrijk komen
en uw wil gedaan worden
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het brood
dat wij nodig hebben.
Vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven
wie ons iets schuldig was.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons uit de greep van het kwaad.
Opvallend zijn overeenkomsten als:
1. Het enkelvoud voor ‘hemel’.
2. De keus voor ‘beproeving’
3. De keus van het woord ‘kwaad’ in de NBV en ‘het kwade’ bij de bisschoppen loopt sterk parallel.
Enkele opvallende verschillen zijn:
1. De aansporende wijs in de NBV: ‘Laat….’
2. Meer spreektaal in de NBV met keuzes als ‘Laat uw wil gedaan worden’ i.p.v. ‘geschiede’, de keus voor ‘greep van het kwaad’ van de NBV en ‘brood dat we nodig hebben’.
3. De keus voor ‘het hebben vergeven van anderen’ waar de RKK kiest voor ‘vergeven’ in de tegenwoordige tijd.
De Herziene Statenvertaling heeft de volgende tekst.
Onze Vader, Die in de hemelen zijt,
Uw Naam worde geheiligd.
Uw Koninkrijk kome.
Uw wil geschiede,
zoals in de hemel zo ook op de aarde.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij onze schuldenaren vergeven.
En leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van de boze.
(hierna loopt de tekst door met de lofprijzing).
De tekst wijkt af bij de volgorde van ‘hemel’ en ‘aarde’, de volgorde van ‘onze schuldenaren vergeven’ en bij woordkeuzes als ‘verzoeking’, ‘de boze’ en ‘Koninkrijk’.
De Willibrordvertaling in de variant van 1995, dat is dus de vernieuwde variant van de Rooms-Katholieke Kerk, met een aanbeveling overigens van kardinaal Simonis en kardinaal Danneels; waar de bisschoppen voor de liturgie – zoals bekend – nogal eens terug plegen te grijpen op de oudere tekst van de Willibrord uit 1975, heeft de volgende tekst.
Onze Vader in de hemel,
uw naam worde geheiligd,
uw koninkrijk kome,
uw wil geschiede,
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het nodige brood,
en vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven
wie schulden heeft bij ons.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons van het kwaad.
De bisschoppenconferentie van de Verenigde Staten heeft de New American Bible als standaardvertaling geautoriseerd. Daarin is de volgende tekst opgenomen.
Our Father in heaven,
hallowed be your name,
Your kingdom come,
Your will be done,
on earth as in heaven.
Give us today our daily bread;
and forgive us our debts,
as we forgive our debtors;
and do not subject us to the final test,
but deliver us from the evil one.
Het is welhaast onvermijdelijk, zo blijkt om helemaal één op één alle vertalingen hetzelfde te hebben, en zo zie je aan de Engelse tekst dat men het woord ‘rijk’ conform de brede Bijbelse traditie in Nederland met ‘koninkrijk’/’kingdom’ heeft weergegeven en in het dilemma tussen ‘het kwaad’ en ‘de boze’ gekozen heeft voor ‘the evil one’.
Tot slot de versie die is opgenomen in ‘Bijbel in Gewone Taal’, die het NBG uitbrengt in oktober 2014. Die Bijbel is bedoeld voor mensen die houden van toegankelijk taalgebruik. De bijbeldeskundigen uit Haarlem hebben de volgende tekst geschreven.
Onze Vader in de hemel,
laat iedereen u eren.
Laat uw nieuwe wereld komen.
Laat op aarde uw wil gedaan worden,
net zoals dat in de hemel gebeurt.
Geef ons vandaag het eten dat we nodig hebben.
En vergeef ons wat we fout gedaan hebben,
want wij hebben ook andere mensen hun fouten vergeven.
Help ons om nooit tegen u te kiezen.
En bescherm ons tegen de macht van het kwaad.
Er zijn bijna geen overeenkomsten. Maar men dient daarbij goed in de gaten te houden, dat de Rooms-katholieke Kerk de tekst gemaakt heeft voor de liturgie en het NBG deze tekst een veel praktischer bedoeling heeft meegegeven.