Er zijn motieven in een pelgrimage die bij diverse religies terugkeren. Trefwoorden die zowel bij hindoes, moslims als ook christenen een rol spelen zijn: gezamenlijkheid, sereniteit, het element van even terzijde stappen uit het dagelijks ritme, inclusiviteit, het op weg zijn, de bezieling, de ontmoeting met God en de liturgie (duiding van wat er gebeurt in passende bewoordingen waardoor de pelgrimage onder meer verschilt van een vakantiereis).
Dat was de oogst aan begrippen in de beraadgroep Interreligieuze Ontmoeting woensdag tijdens een bespreking van het nieuwe thema van de Wereldraad van Kerken. Voorzitter Jan Peter Schouten vertelde dat 345 kerken in Busan, tijdens de tiende assemblee van de Wereldraad hebben afgesproken het thema centraal op de agenda te zetten. De bespreking in de beraadgroep is een bijdrage aan een uitwerking. Eigenlijk komt het thema van de bedevaart in nagenoeg alle religies en kerken voor. Het protestantisme mag dan geen uitvoerige fysieke tocht als aanzet voor geestelijke loutering kennen, er staan toch alleen al over de pelgrimage zestig liederen in het nieuwe liedboek. Een deel daarvan stamt uit de negentiende eeuw en heeft vooral een vergeestelijkt beeld van de pelgrimage, er zijn daarnaast ook nieuwe liederen bij met eigentijdse invullingen. En een gemeenschap als Taizé is bij alle kerkelijke gezindten populair, velen beleven de reis daarheen ook als een pelgrimage.
Er volgde een inleiding over de pelgrimage in het Hindoeïsme. India telt wel zo’n honderd plaatsen waar je als bedevaartganger naar toe kunt gaan. Vier grote pelgrimsoorden vertegenwoordigen even zo veel windstreken en goden. De gelovige kan een plaats en godsbeeld naar voorkeur uitkiezen. De gedachte is eigenlijk dat er maar één God is, maar dat hij zich op vele wijzen kan manifesteren. Het kan van je eigen ervaringen afhangen bij welke manifestatie je jezelf het meest thuis voelt. De meeste religieuze plaatsen liggen bij een doorwaadbare plek in de rivier. Het water waarin je je dompelt werkt immers zuiverend en dat is ook een doel van de pelgrimage.
De pelgrimage werkt drie zaken uit. Het bewerkt reinheid, het verbindt met voorouders en het heeft met verlossing te maken. De hindoe gelooft in reïncarnatie. De pelgrimstocht kan je helpen op de ladder van de reïncarnatie en kan je reinigen van slechte zaken. Vandaar dat de pelgrimage met boetedoening gepaard gaat, waarbij je een vasten houdt en celibatair leeft tijdens de tocht. Het effect is groter als je op gewijde grond staat. Gestorven voorouders leven in een separate wereld en tijdens de tocht voeden de nakomelingen hen en vereren ze hen. De pelgrimage kan bijdragen aan de verlossing. Vandaar dat je je in de bedevaartplaats laat bijstaan door een pandit, je krijgt wijsheid aangereikt van een goeroe. Je zoekt ook de stilte, niet om te suffen, maar om open te staan voor de communicatie. Je moet eigenlijk eenmaal in je leven een van die meest heilige plaatsen bezoeken.
Een van de deelneemsters aan het overleg vertelde van de eigen tocht. Ze had de ervaring opgedaan dat ze tijdens de tocht goed in gesprek kon zijn met zichzelf. ‘Ik kon mezelf meer accepteren. En ik kan die momenten nog steeds terugroepen’. Ze merkte dat zij bij drukke plaatsen nagenoeg geplet werd, maar ook dat werkte heilzaam uit. Het hielp haar geduld uit te oefenen en onderdeel te zijn van een groter geheel.
Er waren veel parallelle motieven in het verhaal van de moslims. Een moslim wordt geacht, zo mogelijk, eenmaal in zijn leven naar Mekka te gaan. Daar is een eerste gebedshuis gebouwd door Ismaël en zijn vader Abraham. Even buiten Mekka ontmoetten Adam en God elkaar. Het is de plaats waar de pelgrims om vergiffenis vragen. De pelgrims vertellen van de aanvechtingen van de voorvader, die zelfs met stenen naar de duivel gooide om de verleidingen weerstand te bieden. ‘Het is een van de verhalen die we naspelen’, aldus een inleider. Veel van die verhalen vertellen iets van de mens. Alle gebeurtenissen zitten vol symboliek die ons meer van de mens vertellen. Je beleeft zelfs de dag van het oordeel en uit het verwachte oordeel kan je conclusies trekken voor je verdere leven. De pelgrimstocht is contemplatie op het hele leven en je hebt nu nog de kans alles recht te zetten. De pelgrimage beeldt de schepping uit, de vergiffenis, de worsteling van jezelf met het leven. ‘Een uur contemplatie staat gelijk aan een jaar aanbidding van God’, aldus de inleider.
Je maakt een fysieke reis. Mensen uit allerlei culturen maken diezelfde reis. Je ontmoet elkaar. Je wordt daardoor gestimuleerd in intermenselijkheid. ‘Je wordt gereset van binnenuit, tenminste als je er voor open staat’. De een heeft de devotie van de pelgrim, de ander praat alleen maar over vuil, ziekte en drukte.
Tijdens het gesprek kwam vanuit de christelijke traditie the Passion aan de orde. Iemand analyseerde dat daarin twee bewegingen zijn te onderkennen. De ene is de gang van het kruis. Mensen doen in dat beeld boete en delen in het lijden. ‘Ik vond het opmerkelijk hoeveel seculiere mensen bij the Passion echt het kruis wilden aanraken’, zei een ooggetuige. De andere beweging is die van het passieverhaal. En op het eind komen die verhalen bij elkaar.
Foto’s: impressies uit de vergadering