In Eucharistie en Avondmaal voltrekt zich een ontmoeting met Christus. Er is communio rond Christus en communio met Hem. Daarbij speelt de kerk een rol en ook de persoonlijke relatie.
Prof. dr. Evert Jonker was woensdag 5 maart een soort coach, die de bijna dertig deelnemers aan het gesprek over de beleving van eucharistie en avondmaal met elkaar in gesprek bracht en met elkaar confronteerde. Het is de bedoeling dat de gesprekken leiden tot een tekst waarin de kerken uitspreken waarin ze elkaar herkennen als het gaat over het sacrament van eucharistie en avondmaal.
Er is niet voor een theologisch-juridische benadering gekozen, maar voor een persoonlijke en spirituele. Dat bleek bij de eerste ontmoeting allerlei waarderingen op te leveren. Bijvoorbeeld als het gaat over de relatie van het sacrament met het alledaagse leven. Verschillende deelnemers wezen op hetzelfde punt. Ze beaamden de gedachte dat er morele consequenties voortvloeien uit de deelname aan eucharistie en avondmaal.
Herkenning was er ook op het punt van de materialiteit. Er was instemmend geknik toen een van de deelnemers minutieus de hostie beschreef en uitleg gaf bij twaalf inkepingen op de hostie die verwijzen naar de twaalf apostelen en hij sprak over vijf gaten, refererend aan de stigmata. Ook mensen die deze traditie van de Syrische Orthodoxie niet kenden, spraken waardering uit voor het gebruik van teksten die teruggaan op Jakobus, de broer van Jezus en het uitspreken van de tekst in het Aramees, wat qua klank wellicht dicht aan ligt tegen de taal die Jezus zelf gesproken heeft.
Naast de overeenkomsten zijn er ook verschillen. Je merkt dat vooral als de visie op de eucharistie en avondmaal verbonden wordt met de ambtsvisie. Het sacrament vraagt om een legitieme bediening. Daarbij komt ook de vraag naar voren in hoeverre iedereen kan deelnemen aan het sacrament. Er is ook spanning aan te wijzen tussen de vraag of je iets ontvang in de liturgie of dat je iets geeft. Ter vergadering kwam vooral het element van het ontvangen naar voren.
Evert Jonker stelde vast dat sommige onderdelen van eucharistie en avondmaal in de vergadering weinig naar voren kwamen. Hij noemde de anamnese (de gedachtenis) en de epiclese (de aanroeping van de Heilige Geest).
Er waren tijdens de expertmeeting zo’n dertig mensen van verschillende kerken, natuurlijk nogal wat mensen van de Rooms-Katholieke Kerk, de Orthodoxe Kerk en de Oud-Katholieke Kerk. Maar ook mensen van de Protestantse Kerk in Nederland, de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, en de Nederlands-Gereformeerden. Het Leger des Heils was vertegenwoordigd hoewel men zelf geen sacramenten kent en kerken, zoals het Nieuw Apostolisch Genootschap en de Basisbeweging.
Evert Jonker begon met een persoonlijk verhaal over de beleving van het sacrament. Hij vroeg daarna aan de groep om een voorbeeldverhaal. Vervolgens sprak men in kleine groepjes verder om daarna plenair enkele grote lijnen te benoemen. Mgr. Joris Vercammen had als voorzitter de bijeenkomst geopend en verwees naar 1989 toen de Raad van Kerken voor het laatst met een rapport over dit thema was gekomen, waarin diverse liturgieën tegen het licht worden gehouden.
Bij alle ernst was er ook ontspanning. Toen bijvoorbeeld Evert Jonker vroeg naar de inkleding van de maaltijden bij het Leger des Heils werd gezegd dat de maaltijd verwant is aan wat in andere tradities avondmaal en eucharistie heet. Maar de overeenkomst gaat niet zo ver dat de maaltijden ook met liturgie verder worden ingekleurd. Een afgevaardigde reageerde: ‘Nou nee, dat doen we niet, iedereen wil zo snel mogelijk eten’.
Op het moment dat iemand waardering uitte voor de Syrisch-Orthodoxe insteek zo dicht mogelijk bij Jezus zelf te willen komen ook met de taal, citeerde hij de kruiswoorden ‘Eli, Eli lama sebachteni’. Waarop de Syrisch-Orthodoxe afgevaardigde onmiddellijk reageerde: ‘sabachthani…’
De kerngroep zal de gesprekken tegen het licht houden en vermoedelijk volgt er nog voor de zomer een tweede ontmoeting.
Foto’s met impressies van de bijeenkomst. Op de bovenste foto Evert Jonker in het midden van de groep.