Convenanten van de kerken in Schotland worden periodiek vernieuwd. Dat vertelt de oecumenische beleidsambtenaar van de Schotse Kerk, Sheila Kesting. Er zijn in Schotland diverse voorbeelden van gemeenten die een convenant hebben gesloten, waarbij ze onderlinge afspraken maken voor gezamenlijk kerkelijk werk. De taakgroep heeft deze mogelijkheid onlangs naar buiten gebracht in Nederland; in Schotland heeft men al jaren ervaring met dergelijke afspraken.
Sheila Kesting ziet de voorbeelden als essentieel voor een nieuwe periode van kerkzijn. Net als in Nederland loopt het kerkbezoek in Schotland terug. Men kan natuurlijk de teruggang opvangen door gemeenteleden en parochianen vanuit een groter gebied bij elkaar te roepen. Maar in de praktijk versnelt die strategie de ontkerkelijking. Het is voor de hand liggend om afspraken te maken tussen verschillende denominaties om op onderdelen van het werk binnen een sociologische eenheid (denk aan een dorp of wijk) samen te werken.
In Edinburgh is een convenant gesloten tussen de kerk van Schotland, methodisten en de episcopale kerk. Men heeft daarbij onder meer afspraken gemaakt over de inzet van de kerkgebouwen. In één van de grotere kerkgebouwen vinden grote publieke manifestaties plaats; in één van de kleinere kerken houdt men bijvoorbeeld gebedsvieringen waar minder mensen op af komen. Op die manier zoekt men naar een balans. In Glasgow is een convenant afgesloten waar ook de rooms-katholieke kerk in participeert.
Kesting ziet ingrijpende verschuivingen zich voltrekken over de kerken in Schotland. Het gaat niet om kleine verschuivingen die zich per definitie af en toe voltrekken, er is sprake van een totale verandering van de samenleving, zoals die zich slechts éénmaal in de vijfhonderd jaar voordoet, zegt ze. De laatste, echt ingrijpende verandering in Schotland, vond 450 jaar geleden plaats toen de Reformatie zich doorzette en meer dan zestig procent van de Schotten zich aansloot bij de Kerk van Schotland. Er is weer zo’n soort verandering gaande. Kesting citeert een hoogleraar uit Glasgow, Manlon, die ooit zei: ‘Dit is geen age of change; het is een change of age’. Oftewel: er is geen sprake van aanpassingen in de tijd; de tijd zelf gaat over de kop.
Convenanten passen bij de gedachte dat kerken niet eenvoudig kopieën kunnen maken van hun eigen verleden. Er zijn nieuwe manieren van denken nodig. De convenanten proberen daarop aan te sluiten. Twee of meer kerken maken plaatselijk afspraken op het gebied van bijvoorbeeld pastoraat, catechese, communicatie, diaconaat of wat men verder ook maar wil inbrengen om voortaan gezamenlijk te structureren. Kerken zijn daardoor in staat kosten in geld of tijd beperkt te houden en zijn elkaar tot een hand en een voet.
Hoewel het fenomeen in Nederland van recente datum is, zijn er wel kerken die zelf op het idee zijn gekomen dergelijke afspraken te maken. Voorbeelden daarvan zijn te vinden op Ameland, in Utrecht en – recent nog weer vernieuwd – Zoetermeer. In Schotland wordt het werk al jarenlang vanuit de landelijke organisaties gestimuleerd. Schotland staat dan ook bekend als een land met diverse convenanten, waaraan allerlei denominaties meedoen, variërend van de Schotse Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk tot de kleinere denominaties in het land. De eerste twee kerken doen bijvoorbeeld mee met een convenant in Glasgow, waarbij het succes van dergelijke afspraken – zo is de ervaring van Kesting – ook afhankelijk is van de pastores die in hun arbeid het convenant dragen. Overigens is het aantal convenanten in Engeland nog beduidend hoger dan het aantal convenanten in Schotland.
Foto: Kerk in Edinburgh, waar Adam Smyth begraven ligt
Foto: Het museum van gewone mensen in Edinburgh geeft een overzicht van hoe gewone mensen de geschiedenis hebben beleefd, daarin ook een onderdeel over de kerk en hun ‘unity and disunity’.