Er zijn weinig landen waar mensen zich door de secularisatie zo sterk afzetten tegen de gevestigde kerken als in Nederland. Dat kwam naar voren tijdens een bijeenkomst van raden van kerken in Europa tijdens een vierdaagse in Edinburgh tot vrijdag 20 april.
In nagenoeg alle Europese landen zoeken de raden van kerken naar een evenwichtige balans in de verhouding tot de overheid. In veel Europese landen is er sprake van een teruggang in kerkelijke aanwezigheid van mensen in kerkdiensten, maar die tendens impliceert niet dat de politiek en kerk ook van elkaar vervreemden. Schotland, waar de bijeenkomst plaatsvond, had voor de gasten een programma gemaakt, waarin ook de eigen betrokkenheid van de Raad van Kerken met de politiek voor het voetlicht werd gehaald. De kerk op het noordelijk deel van het Britse eiland noemt zich geseculariseerd, maar ondertussen zijn er indringende contacten van de kerk met de overheid.
Verschillende kerken in Schotland hebben bij voorbeeld een lobbyist bij het nog jonge Schotse parlement. Sinds 1999 hebben de Schotten weer een eigen volksvertegenwoordiging in Edinburgh; in het kader van de steeds verder gaande verzelfstandiging hebben de Schotten vorig jaar bij de nationale verkiezingen massaal gestemd op de Schotse Nationale Partij, die nu een absolute meerderheid heeft in het parlement. De partij heeft een referendum op de agenda gezet, waarbij het volk mag aangeven of men voor een volledige uittreding is uit het verband met Engeland. De verwachting is overigens dat de meerderheid van de Schotten niet zo ver wil gaan en het nationalistische uitstapje bij de laatste verkiezingen niet tot het uiterste zal doorzetten.
De Kerk van Schotland, de grootste kerk, en de Rooms-Katholieke Kerk in Schotland, de tweede kerk qua omvang, hebben een volledig betaalde ambtenaar die de agenda van het parlement nauwkeurig in de gaten houden en doorvertalen naar hun kerken. Omgekeerd geven politici van nagenoeg alle partijen aan, dat ze het belangrijk vinden dat de kerken de politiek kritisch volgen. De naam van Sergei Bulgakov werd in dit verband ingebracht door Heikki Huttunen van de Finse Raad van Kerken, die een eeuw geleden al waarschuwde voor een eenzijdige overname van de wetmatigheden van de economie; de kerken kunnen bijdragen in een genuanceerder patroon van normen en waarden.
Alex Fergusson, lid van het Schotse Parlement en voormalig speaker, benadrukt de waardevolle inbreng van de kerken. Hij heeft al kort na de start van het nieuwe parlement een initiatief genomen (het eerste initiatief van een parlementslid in Schotland) om de week te openen met een paar minuten bezinning; dat kan een gebed zijn, maar het kan ook een gedachte van een niet-religieus politicus zijn. Hij ziet politiek en kerk als aanvullend, beiden zetten zich in voor het verbeteren van de wereld.
Alison Elliott, destijds de eerste vrouwelijke voorzitter van de Europese Kerkenconferentie CEC, hield voor de verzamelde kerken een inleiding en vertelde dat zij als afgevaardigde voor de Schotse Raad van Kerken, onder meer had deelgenomen aan een onderzoeksgroep van de Schotse overheid over de zorg. Het eindadvies week af van de trend, die in andere Europese landen te vinden is, waarbij de zorg steeds meer wordt toegeschoven naar het particulier initiatief. De overheid blijft in Schotland verantwoordelijkheid houden voor de zorg, maar probeert in preventief handelen en in engagement van persoonlijke burgers een uitweg te vinden om de kosten beheersbaar te houden. Op de vraag of Elliott in haar advieswerk een duidelijk kerkelijk geluid heeft laten horen, reageerde ze ontkennend. Alleen in de voorbeelden en in het betrekken van partners bij het onderzoek komt de verbondenheid met de kerken naar voren; in het algemeen heeft ze ervaren dat een analyse van een problematiek vooral een technische en menselijke analyse is, die niet per se christelijk getoonzet hoeft te zijn.
Foto’s:
1. In 2004 heeft het Nederlandse parlement dit kunstwerk cadeau gegeven aan de Schotten; het beeld van Buisman uit Gorinchem is gebaseerd op een eiken stronk uit Australië van 180 jaar oud en heeft nu in brons een plek gevonden op een centrale plaats bij het parlementsgebouw in Edinburgh
2. De politicus Alex Fergusson