De paus is op bezoek in Duitsland. De diverse gesprekspartners geven in de media hun eigen interpretatie van wat er gebeurt of gebeuren zou moeten. De lutheranen willen een volgende stap maken in de oecumene, de paus wijst op datgene wat al is bereikt en ziet zijn aanwezigheid op een plek waar Luther ooit werkte al als een oecumenische daad van importantie.
De voorzitter van de lutherse EKD-vergadering Nikolaus Schneider ontmoette de paus in Erfurt. Hij heeft de paus gevraagd om een mogelijkheid te scheppen voor gemengd gehuwden om ‘binnen afzienbare tijd’ in een rooms-katholieke kerk samen aan de communie te kunnen deelnemen. Schneider voegde er aan toe dat hij bewust gesproken had over ‘binnen afzienbare tijd’ en niet had gesproken over ‘morgen of overmorgen’.
Schneider sprak de hoop uit, dat de kerken hun ‘eigen zin’ weten te overwinnen en ‘verschillend gegroeide tradities als gemeenschappelijke gaven’ verstaan kunnen. ‘Veel mensen in alle regionen van Duitsland zoeken daarnaar’. Schneider sprak met waardering over de in Duitsland uitgesproken erkenning van de doop door diverse kerken, maar de kerken mogen daarin niet berusten.
Kardinaal Kurt Koch, voorzitter van de pauselijke Raad voor de Eenheid, zei evenwel dat het een probleem blijft om partners van rooms-katholieken te laten delen in de eucharistie, omdat in de Rooms-Katholieke Kerk uitzonderingen binnen de korte keren geen uitzonderingen meer zijn. De paus sprak uit dankbaar te wezen voor datgene wat de oecumene in het verleden had bewerkstelligd en tegelijk heeft hij zich met waardering uitgelaten over de inzet van Maarten Luther. Hij noemde het weerstand bieden aan de secularisatie de belangrijkste gezamenlijke opdracht. ‘De afwezigheid van God in onze samenleving wordt drukkender’, zei hij, daartegen helpt niet de verdunning van het geloof.
Tijdens een oecumenische viering waarschuwde de paus voor te hoge verwachtingen van de oecumene. Tegelijk maakte hij duidelijk dat men bestaande gemeenschappelijkheden tussen de kerken moet waarderen. Er is in het verleden te weinig oog geweest voor datgene wat men al gemeenschappelijk heeft, als gegeven in de Heilige Schrift en de oudchristelijke geloofsbelijdenissen. ‘Het zou een grote stap voorwaarts zijn, als we ons bewust zijn van deze gemeenschappelijkheden’.
Het rooms-katholieke hoofd der kerk waarschuwde voor de hoop op al te snelle oecumenische vooruitgang. Daarvoor is volgens hem ‘een gemeenschappelijk denken en leven in het geloof’ noodzakelijk. De kerk onderscheidt zich van de politiek, dat ze niet met allerlei compromissen werkt.
De ontmoeting tussen de paus en de leiding van het Duitse protestantisme vond plaats op historische grond. De ontmoeting was in het Augustijner klooster waar Luther intrad in 1505, toen hij nog onderdeel uitmaakte van de Rooms-Katholieke Kerk, twee jaar na zijn priesterwijding vierde hij er zijn eerste mis. Luther was in het klooster tot 1511, toen hij een aanstelling kreeg aan de universiteit in Wittenberg.
Katrin Göring – Eckardt, preses van de synode van de evangelische kerk in Duitsland, drong net als Schneider aan op meer oecumenische ambitie. Ze maakte een vergelijking met de DDR-periode en wat men daaruit kon leren voor de oecumene. ‘Als men de muren te lang bewaakt, muren uit steen en muren van zwijgen, dan breken de muren van binnen af, omdat de mensen van de vrijheid weten’.
Dr. Bas Plaisier, jarenlang gezicht van de Protestantse Kerk in Nederland en als zodanig ook lid van de Raad van Kerken in Nederland, geeft vanuit het Verre Oosten, waar hij als docent werkzaam is, commentaar op Twitter bij het pausbezoek. Hij gaat in op de oecumenische positiekeus van Rome. ‘Heb bij Rome altijd het gevoel als het niet institutioneel verwoord wordt, blijft ’t vrijbijvend en verandert er niet veel. #isdittesceptisch?’ En vervolgens, ook Luther erbij betrekkend: ‘Vraag blijft wat zei paus niet & waarom? Geen rehabilitatie, geen kerkelijke toenadering tot Prot. Kon/mocht de professor geen kerkleider zijn?’ En over secularisatie-offensief: ‘Indrukwekkende woorden v/d paus. Het gaat om de gemeensch. missionaire uitdagingen & de antwoorden op het nw christendom’.
Foto:
Katrin Göring – Eckardt
Nikolaus Schneider