Yosé Höhne-Sparborth is namens de Basisbeweging lid van de Raad van Kerken. Ze is enkele weken in Colombia. Ze zet zich onder meer in voor de invoering van een ruilsysteem, waarbij mensen hun deskundigheid inzetten en ruilen voor deskundigheden van anderen; niet op basis van geld, maar op basis van ‘ik werk een uur voor jou, en ik krijg van een ander dan weer een uur werk terug als dienst’. Yosé vertelt, eerst over de moeilijkheden, dan over de start van het LETS-systeem.
Zondag ga ik mee naar zo´n buitenwijk waar vooral mensen leven die van hun stukjes grond zijn verjaagd de laatste jaren. Een van de zusters van deze communiteit gaat daar elke zondag werken met kinderen.
In het zuiden van Bogota vind je vooral niet-gelegaliseerde wijken van ´desplazados´, mensen die van hun gronden verdreven zijn. Intussen ken ik het verhaal van de variëteit van verdrijven beter. Kleine boeren (Indianen of Afro´s) die een uur de tijd kregen om te verdwijnen en hun grond aan de grootgrondbezitter te laten. Doorgaans gaat dat gepaard met verlies van mensenlevens, vooral de mannen worden afgemaakt.
Rond Bonaventura, de grootste haven van Colombia, speelt de werkloosheid een grote rol naast het geweld. Sinds in 1991 alle havens in Colombia werden geprivatiseerd, steeg hier de werkloosheid tot 65 %. De haven groeit geweldig, de armoede ook. Wat hier binnenkomt en weggaat aan welvaartsproducten, komt niet in aanraking met de regionale bevolking. Integendeel, die moet wijken en plaatsmaken voor méér havens. Daarvoor zijn drie manieren: bendes die moorden en angst aanjagen; politie die bendes verdrijft en dan zelf moordt onder het mom van drugsbestrijding; absolute discriminering van de zwarten: de banen in de haven zijn niet voor hen. Deze mensen verlaten ´vrijwillig´ de streek en spoelen aan in de grote steden, waar iets meer ´bescherming´ is.
Cocabestrijding
Een andere regio langs de Pacifische kust, Quidbo en Tumacon, lijdt onder het gebruik van chemische middelen voor de ´cocabestrijding´. Het leger vliegt over met vliegtuigen en helikopters, om 30 hectareplantage in een keer te vergiftigen. Dat is nodig om een hectare cocaplantage te vernietigen, zeggen ze. Na een half jaar bloeit de coca weer op, de plantages van de omringende boertjes zijn stuk. Het leger ontkent, dat de giffen ook voor mensen schadelijk zijn. Maar de huidziekten nemen toe, vooral onder kleine kinderen, en de kanker ook. Ook deze mensen verlaten de streek en spoelen aan in de buitenwijken van de stad. Het leger eist schriftelijke bewijzen, luchtfoto´s van de schades, anders wordt er niet gepraat. Er wordt dus niet gepraat en het bestaat niet.
Bisschoppen
Twee bisschoppen, mgr Héctor Epalza van Buenavantura en Mgr Gustavo Girón van Tumaco zetten zich samen met pastoraal werkers in voor deze bevolking. Girón moest al eens uitwijken, hij is nu terug op zijn post en houdt zich gedeisd. Maar beide bisdommen hebben met hulp van Misereor informatiemateriaal uitgebracht dat vol staat met getuigenissen en feiten over de gruwelijke situatie in dit gebied.
De politici zeggen dat de verdrijvingen het gevolg zijn van de oorlog, maar ik hoor vooral dat de oorlog nodig is om de verdrijvingen mogelijk te maken en te legitimeren. De twee bisschoppen aan de kust zijn eenzaam. De hiërarchie van Colombia is vooral aartsconservatief, deel van de aristocratie en prediker van dezelfde opvatting over de realiteit. Er zijn veel religieuzen en basispastores die met het volk lijden, maar de kerkelijke structuur ondersteunt hen slechts daar waar ook de bisschop meedoet, zoals aan de Pacifische kust.
LETS
Het kan tien tot twintig jaar duren voordat zulke wijken rond de grote steden, waar de verdreven mensen aanspoelen, worden gelegaliseerd en op normale wijze door de stad een infrastructuur krijgen aangeboden (electra, water, riolering, straten). In deze wijken kan een goed opgezet LETS-systeem op basis van ruil uitkomst bieden. Bovendien betekent een goed bewaakt LETS-systeem veel meer gelijkheid onderling. Het is uur voor uur, dus het uur van een advocaat is binnen de ruil evenveel waard als het uur van een schoonmaker. Omdat de markt in alle hoofden zit en de nood ook naar dollars hoog is, ligt daar de valkuil. Als men te snel het ruilsysteem uitbouwt naar een nieuwe vorm van dollars verwerven, zal de ongelijkheid alleen maar worden gereproduceerd.
Intussen ben ik over de helft van mijn verblijf in Colombia. Vandaag een vrije dag, de eerste feitelijk. Op papier leek de planning best menselijk, maar de geplande rustdagen gaan altijd weer op aan evaluaties, voorbereiden van de volgende cyclus en privé-consulten.
Zeker nu er vooral nieuwe thema´s zijn, moet ik intensief voorbereiden. Maar tot nu toe gaat alles wel heel intensief, naar ieders tevredenheid, ook de mijne. We hebben het afgelopen weekend feitelijk een netwerk voor locale economie opgericht, een LETS-systeem. Het ziet ernaar uit dat dat zal gaan werken. Volgend jaar weet ik dan in welke mate het lukt.
De deelnemende groepen zijn enkele sociale werkers uit een stadsdeel dat nog helemaal ´illegaal´ is, waar mensen wonen die uit hun boerderijtjes verdreven werden en in de stad aanspoelden. De meesten leven in een hutje van afvalhout en golfplaat, maar velen leven ook nog gewoon onder plastic met stokken. Verder doet een organisatie mee die allerlei vormen van kleine cursussen aanbiedt voor de persoonlijke ontwikkeling, het kennen van je rechten in dit land (nou ja, rechten…), bijbellezing tegen de heersende religie in. Ook een organisatie die op creatieve wijze mensen aan het recyclen zet door gescheiden materialen in te zamelen en door te spelen naar de grote recyclingfabrieken die enkel in grote hoeveelheid aannemen en betalen; langs deze weg willen ze ook bemiddelen tussen aanbieders van kennis en groepen die kennis nodig hebben. Ook de groep die met mij werkt en de cursussen in verkorte vorm en meer in serie gaat aanbieden in deze wijk, op basis van ruilsysteem: tegen producten of voor een tegendienst (schoonmaken, organiseren, repareren van materiaal, transport verzorgen, recycling material om een deel van de eigen huur van het kantoor te batalen… Een psychotherapeute doet mee en een kleine zaak die zelf natuurproducten maakt, daarvoor kruiden nodig heeft en als wederdienst lessen wil geven in het maken van deze producten.
Er zijn al accoorden gesloten. Een elektroningenieur gaat een tekening maken voor een veilige elektrische voorziening in een ´woning´, bovendien geschikt voor spaarlampen; studenten van hem zullen helpen bij het aanleggen. Daarvoor zal de wijk ter waarde van 70 euro recyclingmateriaal verzamelen en geven. Alle ´woningen´ in dit stadsdeel kunnen vervolgens op deze wijze elektra gaan aanleggen, in plaats van de gevaarlijke constructies die er nu zijn. De psychotherapeute biedt een dag per week aan, en zal betaald worden met groentes uit eigen verbouw en met hulp in de huishouding. En binnen de wijk gaan ze 12 groepen vormen, die elk op stukjes grond rond de hutten een andere groente verbouwen, om dan eens per maand een ruilmarkt op te zetten, zodat allen over 12 soorten groente en kruiden beschikken. Als er overproductie komt kan dat naar de gewone markt verkocht worden om ook nog gezamenlijk aan dollars te komen. De opzet is om in collectieven te werken, zodat niet één persoon rijker wordt en dan aan de wijk ontsnapt. Bovendien zijn er in het weekend zeer veel ideeën gelanceerd om de komende tijd te gaan uitproberen en te ontwikkelen.
Trottoirs
Een idee: bijna overal in Bogota zijn de trottoirs stuk. De wijk gaat proberen een groep mannen te mobiliseren die stratenmaker willen spelen. Aan de stadswijk aanbieden om de trottoirs te repareren, in ruil voor materiaal waarmee ze in eigen huis een bodem kunnen leggen en de ´straat´ tussen de hutten kunnen plaveien. Idee: een week werken voor de gemeente, een week werken voor de wijk, weer een week voor de gemeente etc. Dat vergt onderhandelen, maar men had er zin in. Wel, volgend jaar mag ik komen kijken hoe ver ze zijn.
Yosé Höhne-Sparborth