Met een scherpte waar menig theoloog niet aan toekomt, analyseerde minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken de theologische erfenis van de zeventiende eeuw. Hij ontving aan het einde van de Nationale Synode in Dordrecht een signaaltekst, een soort aanduiding van de wereld waarin de kerk anno 2010 ongeveer is beland. Maar de minister gaf meer dan een klaroenstoot terug, het was een glasheldere analyse van waar de erfenis scheefgroei heeft opgeleverd.
Vierhonderd jaar geleden kwamen de vaderen hier om eenheid te stichten, aldus de minister. En ze zetten twee middelen in om die eenheid te verankeren: de Dordtse Leerregels en de Statenvertaling. Nu schamen we ons voor de eenheid in de Dordtse Leerregels die verdeeldheid bracht door uitsluiting van de Remonstranten. De eenheid van de Statenvertaling koesteren we. Want dat is een vrucht die onze cultuur heeft gevormd. Dat is de les van de eerste nationale synode, doceerde Donner, dat de leerstellige zekerheid leidt tot uitsluiting en dat geeft uiteindelijk meer schade dan goed. En de tweede les is dat een boodschap gebaseerd op gemeenschappelijke taal na eeuwen nog vruchtbaar is. We moeten afzien van belering en zoeken naar bemoediging.
De samenleving is inmiddels ingrijpend veranderd. We leven in een seculiere samenleving die nog wel de vruchten gebruikt van de gekerstende wereld, maar niet meer de boom kent, aldus de protestantse minister. De identiteit van de Nederlanden staat op een zelfde manier ter discussie als in de zeventiende eeuw. De mensen zijn zoekende. ‘We denken weer in oplossingen van uitsluiting. En ik denk dan niet aan één groepering’, aldus Donner, ‘zo langzamerhand is het een kenmerk van de samenleving aan het worden. We verkwisten een in eeuwen opgebouwd kapitaal’.
Buiten de kerk
Donner citeerde een oude Franse zegswijze: ‘Neem één Nederlander en je hebt een geloof, neem er twee en je hebt een kerk, neem er drie en je hebt een kerkscheuring’. ‘Maar nu doen we dat ook buiten de kerk’, zei Donner. En omgekeerd, de kerken die eeuwen verdeeld waren hervinden elkaar. Dat is een duidelijk signaal aan de wereld die in verwarring is, meent de minister. Het is zaak manieren te vinden elkaar op te zoeken, of zijn we gedoemd elkaar te blijven uitsluiten? Het stuk dat u hebt gegeven, aldus Donner, is een signaal, een bevestiging van uw betrokkenheid op de samenleving.
Voorafgaand aan de overhandiging van het document had prof. Dr. Eric Peels van de Christelijke Gereformeerde Kerk het document voorgelezen. Hij benoemde een samenleving waarin de welvaart is toegenomen, maar ook de verwarring. Daarin staat de kerk met vertrouwen op Christus en tegelijk een falende gemeenschap. ‘Wat verbindt is meer dan wat ons scheidt’, vatte hij de oecumenische moraal samen.
Heel ongelovig
Ds. Peter Sleebos van de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten interviewde tijdens de bijeenkomst twee van de driehonderd deelnemers van de geloofsgesprekken. De Nationale Synode was immers zaterdag begonnen met ongeveer zevenhonderd mensen in de openingsdienst. De helft van hen had aan het gespreksprogramma deelgenomen en het als verrijkend ervaren om in een groep van 9 tot 12 mensen te vertellen van het eigen geloof. In de wandelgangen vertelde een dominee die de gesprekken ook had bijgewoond: ‘Ik voelde me temidden van zoveel getuigenissen eigenlijk heel ongelovig’. Bij de afsluitingsdienst zaterdag was het middengedeelte van de kerk goed gevuld. Op de voorste rij zetelden naast initiatiefnemers als Sleebos en De Fijter mensen als: Bas Plaisier, Peter Verhoef, mgr. Joris Vercammen (Oud-Katholiek), mgr. Gerard de Korte (Rooms-Katholiek) en mgr. Jan van Burgsteden (Rooms-Katholiek). De laatste drie werden als gasten in het bijzonder welkom geheten.
China
Op de rij achter hen zaten zeven afgevaardigden van de Chinese Kerken. Eén van hen sprak een vriendelijk woord en noemde de indrukwekkende groeicijfers van de Chinese kerk. In China leven inmiddels 20 miljoen christenen (men becijfert er – net als in Indonesië – de rooms-katholieken apart), 3700 dominees en zo’n 150.000 geestelijke leiders. Elk jaar komen er 400.000 christenen bij. In 2010 zijn er zo’n 5 miljoen bijbels in de Chinese taal gedrukt.
Natuurlijk kwam ook de bedenker van de nationale synode aan het woord: ds. Gerrit de Fijter. Hij liep voor de bijeenkomst door de kerk en heette zo mogelijk iedereen persoonlijk welkom. Hij vertelde dat zijn diepste bezieling gelegen was in de gedachte: Het kan toch niet zo zijn dat het christendom dat zoveel eeuwen in Nederland aanwezig was na onze generatie helemaal wegglijdt. Hij pleitte voor een gezamenlijk optrekken van christenen, ‘een eenheid in verscheidenheid’, want het is niet nodig om ieder naar een bepaald confectiemodel te knippen’. Gerrit de Fijter zei te hopen dat er in 2018/2019 weer een synode kan zijn, waar de kerken dan officieel vertegenwoordigd zijn. En dat er dan besluiten genomen kunnen worden die goed zijn ‘voor de voortgang van de evangelieverkondiging’.
Verbindingsaward
De Fijter maakte verder bekend dat er een verbindingsaward beschikbaar is bestaande uit twee kunstwerken. Over precies één jaar zal de prijs op 11 december 2011 (D.V. mag je er misschien wel bij zeggen in dit verband) worden toegekend aan een gemeente, waar het ‘geloof in verbondenheid’ inspirerend vorm heeft gekregen. De gemeente mag één prijs houden en het tweede kunstwerk overhandigen aan een andere gemeente om op die manier ook verbondenheid uit te drukken.
Naar goed protestants gebruik speelden teksten een belangrijke rol tijdens de bijeenkomst. De al eerder vastgestelde credotekst werd uitgesproken, met daarin woorden als: ‘Het doet ons pijn dat de eenheid in Christus onder ons zo gebroken is, onzichtbaar haast. Daar kunnen we niet in berusten, want de goede Herder heeft één kudde’. En er was een speciaal voor de gelegenheid gemaakt lied van Koos Geerds gezongen op de melodie van gezang 483 van het liedboek. De eerste strofe luidt: ‘God, die onze harten kent, / zegen ons verlangen / om de eenheid van uw kerk / in uw Geest te ontvangen. / Wij zijn klein, onze pijn / is dat wij uw woorden / steeds in doofheid smoorden.
3000 mailtjes
De slotrede werd verzorgd door ds. Harmen van Wijnen, met gepaste humor dacht hij na over de bruggen die gebouwd moeten worden naar de toekomst. Ook hij adviseerde geen bruggen te bouwen vanuit het eigen gelijk, of de eigen dogma’s. Hij verwees naar Christus als de brug ten leven.
Bij het huiswaarts gaan ontvingen de bezoekers een enveloppe met onder meer voorbeden die mogelijk op de zondag zouden klinken. Eerder had medewerkster Dicky Haze op een knop gedrukt en op hetzelfde moment waren er 3000 mailtjes gestuurd naar diverse kerken met het verzoek om voorbede. Isaäc Koole van de Gereformeerde Gemeente verwees naar de eerste pinksterdag toen een soortgelijk aantal gelovigen werd toegevoegd aan de christelijke gemeente.
Foto’s:
Een maquette van de synode van Dordt uit 1618/1619, aanwezig in de Grote Kerk van Dordt
Ds. Gerrit de Fijter begroet dr. Ton van Eijk, oud-voorzitter van de Raad van Kerken
Ab Weegenaar, de invallende organist in Dordrecht
Het Nederlands Bijbelgenootschap heeft een bijbelexpositie aansluitend bij de Nationale Synode ingericht in de Augustijnenkerk van Dordt
De Grote Kerk van Dordt buitenaanzicht