‘Als iemand de hoop verliest, pakt hij de wapens en maakt de verkeerde keuzes’. Imam Ali I. Chishti uit Rotterdam, als imam aangesteld bij het jusitie-pastoraat, zei dat bij een symposium in Drachten op 19 september.
De Raad van Kerken had vertegenwoordigers uitgenodigd van drie religies. Ze werden geïnterviewd door Aukje de Bildt over het thema ‘hoop’. De interviewster haalde een eerder citaat aan van Chishti: ‘De mens heeft gemeenschappelijke vijanden, zoals armoede en hongersnood’. Chishti reageerde: ‘Dat klopt, en de basis van al die ellende is de wanhoop’. Wanhoop is een voedingsbodem voor terrorisme en andere verkeerde beslissingen. Daarom probeert de imam in zijn eigen werk als justitiepastor mensen hoop aan te reiken en te laten zien dat ze andere keuzes kunnen maken.
Chishti pleit in zijn werk voor de dialoog. De dialoog begint met het luisteren naar een ander. ‘Extremisten hoeven geen dialoog, die willen alleen volgelingen’. Het woord ‘hoop’ speelt een belangrijke rol in het werk van Chisthi. Het helpt veroordeelden bij het maken van nieuwe keuzes. Volgens de islam ben je nooit te ver afgedreven of er is terugkeer mogelijk. ‘Elke engel heeft een verleden en elke duivel heeft een toekomst’, citeerde Chishti een religieuze bron. En nog een citaat: ‘Met de moeilijkheid komt ook de verlichting’.
De imam zei de verscheidenheid van mensen en godsdiensten te waarderen. ‘Als we allemaal dezelfde kleren zouden dragen, zou ik denken die zijn allemaal naar dezelfde kazerne geweest’. De verschillen tussen ons zijn onze rijkdom.
Rabbijn Awraham Soetendorp uit Den Haag benadrukte evenzeer de mogelijkheid om als mens zich te bekeren. Hij ging daarin zo ver dat die omkeer en vergeving ook de Duitsers betreft die velen van het Joodse volk hebben doen omkomen. Hij herinnerde zich uit zijn jeugd dat een officier van de Gestapo getroffen werd door de blik van een Joodse baby in de wieg. ‘Zolang de blik van een baby mensen kan aanraken, is er niets verloren’.
Soetendorp voerde verder een pleidooi voor het Charter of Compassion, een tekst van Karen Armstrong, waarin de verzoening tussen mensen en volken tot zijn recht komt. Zij stelt dat alle godsdiensten zich kunnen vinden in de regel ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet’. Verschillende scholen in Nederland sluiten zich daarbij aan en geven er op de dag van het respect (11 november) aandacht aan. Karen Armstrong heeft diverse boeken geschreven, waaronder een biografie over de profeet Mohammed. ‘Ieder parlementariër zou er een exemplaar van moeten hebben’, meende Soetendorp. De basis van het Handvest voor Compassie is respect voor mensen. ‘Elke interpretatie van een tekst die leidt tot miskenning van de waardigheid van een ander is ongeldig’, aldus de rabbijn. Hij zei dan ook tegen iedere vorm van verbranding van religieuze boeken te zijn. Het zijn niet de boeken die schadelijk zijn, het is de verkeerde interpretatie.
De Haagse imam ging in op de tekst uit Genesis: ‘Laat ons mensen scheppen naar ons beeld en gelijkenis’. Hij stelde de vraag waarom er in het meervoud wordt gesproken. Een joodse traditie legt uit, dat God de mens schept in samenwerking met de mens zelf.
De mens voert een dialoog met God. Soetendorp ging zeer ver in de scherpte van die dialoog. Hij citeerde het gebed van een schoenmaker. De chassidische traditie verhaalt van een schoenmaker die twee boeken heeft. Een dun boek met zijn eigen fouten; een verkeerd berekende prijs, een vloek. En een dik boek met de fouten van God; aardbevingen en baby’s die sterven. Hij spreekt God aan en zegt: ‘Als u bereid bent mijn geringe fouten te vergeven, wil ik overwegen om uw grovere fouten ook te vergeven’, bidt de schoenmaker. Het werd vervolgens muisstil in de kerk toen Soetendorp een tekst in het Duits voorlas die gaat over vergeving.
Ds. Klaas van der Kamp bracht elementen in van de christelijke hoop. Hij haalde de trits uit 1 Corinthiërs 13 aan: geloof, hoop en liefde. Het geloof is het contact met God. Dat geeft inhoud aan de hoop, die daarmee meer is dan optimisme. En de liefde zorgt er voor dat die hoop zich ook verbreedt naar andere mensen. Hij noemde als belangrijk oriëntatiepunt van de christelijke hoop: de menswording van Christus. Daaruit blijkt dat God ons mensen heel nabij kan en wil komen.
Als belangrijke momenten van hoop voor de drie religies samen in het achterliggende jaar noemde Van der Kamp de Noach-verklaring, waarin de monotheïstische religies uitspreken dat ze zich willen inzetten voor een zorgvuldig beheer van de schepping. En hij noemde 9 juni, het moment waarop diverse religies gezamenlijk naar de stembus zijn gegaan om te laten zien dat ze vanuit hun religie een bijdrage willen leveren aan de democratie. ‘De gezamenlijke gang naar de stembus was wat dat betreft hoopvoller dan de uiteindelijke uitslag van de verkiezingen’, aldus de secretaris van de Raad van Kerken in Nederland.
Foto:
Rabbijn Awraham Soetendorp
Imam Ali I. Chishti in gesprek met pastoraal werker Aukje de Bildt