Van het één komt het ander. Naar aanleiding van een bespreking over de kerkennachten, kwamen we met één van de deelnemers, ds. Bert Kuipers aan de praat over kerkzijn in de grote stad. Als pastor aan de Laurenskerk in Rotterdam heeft hij wel wat onconventionele ideeën. Eén van die ideeën gaat over de invoering van een protestantse kanunnik, een fenomeen wat in andere kerken al een plek heeft. Hij schreef het volgende:
De schaal en functie van onze grote stadskerken, door een protestantse gemeente bewoond, vraagt om nieuwe oplossingen voor nieuwe vragen. Een van die vragen betreft de continuïteit en diversiteit in de bediening van deze kerken ten aanzien van spiritualiteit, liturgie en diaconale bediening. De ambtelijke drieslag predikant-ouderling-diaken is mogelijk aan de krappe kant om deze bediening geheel te kunnen opvangen. Het zou de moeite waard zijn te overdenken of andere instituties niet van betekenis zouden kunnen zijn. Daarbij kunnen we denken aan de herinvoering van de kanunnik in de Protestantse Kerk. Daarbij zou je moeten denken aan een bediening.
Canons
In katholieke (rooms- en oud-katholiek), anglicaanse kerken en Scandinavische Lutherse kerken functioneert het ambt van kanunnik als eretitel maar ook als bediening voor bijzondere functies. Een kapittel van kanunniken is zoveel als het spirituele hart van een kathedraal of kapittelkerk, deze onderhoudt het dagelijkse koorgebed en staat zo borg voor de spirituele continuïteit van de kerk. Ze zijn niet zo zeer bedoeld voor de zielzorg, het pastoraat of het management van de kerk dan wel voor het geestelijke en ook theologische gehalte. Naast de gewone voor het pastoraat aangestelde geestelijken zorgen kanunniken voor een verbreding van het spirituele personeel van een kerk.
Protestantse kanunnik
Wat zouden kanunniken kunnen betekenen voor onze citykerken? Behalve de aan een kerk verbonden predikant zijn er in en rond een citykerk in de regel meer geestelijken verbonden, niet in arbeidsrechtelijke zin, maar als betrokkenen, in de zin van zich verbonden wetend met het functioneren van zo’n kerk. Die kunnen emeriti zijn of theologen met andere opdracht. Vaak verlenen zij om niet allerlei hand en spandiensten, in vieringen, getijden, of andere diensten van de kerk. In het verband van een kapittel zou het functioneren als kanunnik een officiële statuur kunnen krijgen. Naast de Kerkeraad van die kerk functioneert er zo een ander spiritueel lichaam dat zorgt voor de dagelijkse liturgische hartslag van het kerkgebouw.
Voor de inbedding van deze ‘nieuwe’ bediening zouden we ons vooral moeten richten op de Anglicaanse en Scandinavische lutheranen die het ambt van canon in ere hebben gehouden. Een canon kan daar gehuwd zijn en man of vrouw.
Te overwegen
In onze stadskerken heerst grote diversiteit, de ene kerk zal zich veel sneller in zo’n nieuwe gedachtenlijn terugvinden dan een ander. Een nieuw ambt als van de protestantse kanunnik zou tegelijkertijd door een aantal citykerken moeten worden omarmd. Er moet worden door gedacht over de taakomschrijving, over de eisen waar een kanunnik aan zou dienen te voldoen, over de instelling, benoeming, eventueel ook wijding, de inbedding in de ambten van onze Kerk, en niet in het laatst de oecumenische inbedding. Ook zullen we moeten overleggen aan welke inhoudelijke wensen een kanunnik zou moeten voldoen. Moet hij, zij een theoloog zijn, of kan het ook gaan om een andere beroepsgroep, bijvoorbeeld uit de musici.
Evenmin als de discussie over het protestantse bisschopsambt nooit zal verflauwen is het de moeite waard om te onderzoeken of een nieuwe bediening van de kanunnik tot de mogelijkheden zou kunnen horen.
Bert Kuipers
Laurenspastor, Rotterdam