De nieuwe uitgave van het blad Begrip laat zien hoe dood en sterven in jodendom, christendom, islam, boeddhisme, hindoeïsme en humanisme doorwerken. Elke traditie gaat daar anders mee om naar gelang het godsbeeld en het mensbeeld. De uitgave geeft een soort uitwerking van de bijeenkomst die de Raad van Kerken vorig jaar organiseerde over het thema.
Mw. Drs. Sasja Martel, directeur van het Joods Hospice Immanuel in Amsterdam, vertelt over de beleving van dood in het jodendom. Ze vertelt onder meer over de angst, die zelfs Mozes, de leider van het volk, parten speelde. De ziel wilde zich niet overgeven aan de engel van de dood, zo gaat het verhaal. ‘Toen antwoordde de Almachtige God: … Ik zal Mijzelf over jou en je begrafenis ontfermen. In datzelfde uur kuste god Mozes en nam met de kus zijn ziel tot Zich’ (Deut. Rabba 11:10).
Arthur Polspoel, docent pastoraaltheologie in Tilburg vertelt over de christelijke benadering. Hij geeft een historische rondgang over de betekenis van de dood en stelt vast dat de mensen vandaag de dag sterk op de autonomie gericht zijn. ‘God komt pas in beeld wanneer de autonomie en de zelfredzaamheid aan hun grenzen komen. God is verbonden met de uiteindelijke vraag naar de betekenis van het leven’.
Alper Alasag gaat in op dood en sterven in de islam. Hij zegt onder meer: ‘Gehoorzame gelovigen ervaren het graf als een deur naar een eeuwige schatkamer en oneindig geluk. Daar zij een ‘geloofsbrief’ hebben, een onbetaalbaar kaartje naar de bestemming van de Voorbeschikking, kijken zij altijd met een diep genoegen en spirituele verrukking naar de oproep ‘kom en lever je kaartje in”.
Attry Ramdhani is Hindoe voorganger (pandit) en werkt onder meer als geestelijk verzorger bij zorginstellingen in Den Haag. Hij legt uit hoe men binnen het Hindoeïsme het lichaam teruggeeft aan de elementen. Er volgt een toelichting op de rituelen die daarbij horen. De Pandit begeleidt de nabestaanden. Hij zegt: ‘Het lichaam moet je loslaten maar de persoon kun je niet loslaten’.
Varamithra geeft een toelichting vanuit het boeddhisme. ‘een veel gestelde vraag aan de Boeddha was, wat er met hem zou gebeuren na zijn dood. Dit is een van de vragen waar hij nooit antwoord op heeft willen geven, aangezien de vraag en het mogelijke antwoord niet relevant zijn voor de weg die wij te gaan hebben naar inzicht’.
Joachim Duyndam, universitair hoofddocent filosofie aan de Universiteit voor Humanistiek in utrecht, gaat in op het humanisme. Hij grijpt terug op de klassieken en schrijft onder meer: ‘Het verlangen naar onsterfelijkheid en het verlangen naar zekerheid zijn verlangens naar iets dat je niet in jezelf kunt vinden, dat je niet jezelf kunt geven. Daar bestaat in de filosofie een woord voor: transcendentie’. Hij laat zien hoe dat motief bij koning Admetos en Ilja Maso doorwerkt.
Jan Landheer vertelt in de uitgave over de groep waarin hij meedoet van ‘Abrahamieten’. Ze combineren teksten uit de Tanach, het Evangelie en de Koran. Ze laten zich volgens hem samenvatten als: Wijs elkaar terecht, maar vergeld geen kwaad met kwaad. Behandel de mensen, zoals je wilt dat e jullie behandelen. God heeft ons verschillend geschapen, opdat wij wedijveren in goede werken. Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God worden genoemd. Geen volk heft meer het zwaard tegen een ander en de oorlog leren zij niet meer. God, gij zijt de Vrede en van u komt de Vrede en tot u gaat de Vrede. Gezegend zijt Gij, onze God.
Begrip is een uitgave van de bureaus voor ontmoeting met moslims, van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland en in België en de Protestantse Kerk in Nederland. Abonnementen lopen via: abonnementen@rkk.nl. Losse nummers kosten 5,50 euro plus portokosten.
Foto’s overgenomen uit Begrip:
Boven monument bij de begraafplaats in Delft
onder islamitische graven in Kairoean (Tunesië)