Tijdens de laatste vergadering van de Raad van Kerken maakte ds. Foeke Knoppers, afgevaardigde voor de Remonstranten, melding van de aanstaande Arminius herdenking in Leiden op 9 en 10 oktober. Dan wordt herdacht dat Jacobus Arminius (1559-1609) dit jaar vierhonderd jaar geleden is gestorven (zie voor het programma: www.remonstranten.org). We legden hem de vraag voor: Wat is de actualiteit van Arminius en in hoeverre zijn de remonstranten van tegenwoordig nog altijd de erfgenamen van Arminius? Ds. Foeke Knoppers:
Er zijn mensen die beweren dat Arminius’ concept van vrijheid (de vrijheid van de mens die garandeert dat de mens niet alleen ‘object’ is van Gods genadig handelen maar zelf ook een actieve rol in het verwerven van die genade speelt) het best bewaard is gebleven bij het Methodisme van de gebroeders Wesley. Wie geïnteresseerd is in een nadere onderbouwing van dit standpunt leze het artikel ‘De ware ring van Arminius’ dat de hervormde theoloog Berkhof schreef t.g.v. de 65e verjaardag van de remonstrantse theoloog Hoenderdaal (‘In het spoor van Arminius, Heuff, Nieuwkoop 1975).
De gebroeders Wesley (John Wesley (1703-1791) en Charles Wesley (1707-1788) waren grote bewonderaars van Arminius. Ze legden in hun theologie grote nadruk op ‘persoonlijke bekering’ (die de vrijheid veronderstelt om dat te doen) en op de heiliging van het eigen leven. Ze werden spottend ‘methodisten’ genoemd vanwege de strenge methoden die ze daarbij toepasten. (‘Methodisme’ is dus een geuzennaam) Het methodisme dat aan de wieg stond van het Leger des Heils zou in de Verenigde Staten grote opgang maken. Het wordt gezien als één van de wortels van het evangelicalisme, op dit moment een zeer vitale stroming in het christendom. Men spreekt zelfs van de ‘arminianisering’ van de VS.
In orthodox-protestantse kring waar het evangelicalisme zoals bekend met de nodige argwaan bekeken wordt, aarzelt men niet het in verband te brengen met het standpunt dat door de Synode van Dordrecht (1618-1619) zo krachtig bestreden werd.
En de remonstranten van tegenwoordig? Is er nog een relatie tussen hen en Arminius? Er is nog een andere lijn is in de theologie van Arminius die voor remonstranten altijd actueel is gebleven en dat is het intellectualisme ervan. In zijn theologie streeft Arminius naar inzicht en helderheid. In de geschriften van Calvijn is met enige regelmaat de uitspraak te vinden dat wij ons hoofd te buigen hebben voor Gods onbegrijpelijke majesteit. Arminius was daar niet een, twee drie toe bereid. Hij zou, als je de nodige reserves in acht neemt, gezien kunnen worden als een voorloper van het ‘denkend geloven’ dat zo kenmerkend voor ‘vrijzinnigheid’ zou worden.
Foeke Knoppers
Foto’s:
Ds. Foeke Knoppers
Arminius