De crisis
Eigendom is iemands eigendom; iemand heeft het zelf verworven of verkregen. Zoals de Nederlandse wet zegt: ‘Het staat de eigenaar met uitsluiting van een ieder vrij van de zaak gebruik te maken, mits dit gebruik niet strijdt met rechten van anderen en de op wettelijke voorschriften en regels van ongeschreven recht gegronde beperkingen daarbij in acht worden genomen’ (BW 5.1.2.). Gewoonlijk noemen we dit eigendom bezit: iemand mag zelf weten wat hij of zij ermee doet. Zo staat het in de wet.
Maar het is de vraag of het wel zo makkelijk ligt. Berust de welvaart van onze samenleving er niet op dat mensen goed samenwerken? Als iedereen bijdraagt wat hij of zij goed kan, blijft er welvaart. Er is nog nooit iemand rijk geworden zonder andere mensen. Als we allemaal voor onszelf zouden leven en alleen voor onszelf zouden zorgen, werden we met elkaar veel armer. Welvaart berust erop dat we elkaars begaafdheid en inzet benutten en zo meer kunnen dan ieder voor zich. Deze voor de hand liggende wijsheid berust op een mensbeeld: ik leef met anderen samen en leef niet voor mijzelf alleen.
Daarom komt bijna vanzelf de vraag op, of de economische crisis niet berust op een verkeerd beeld van de mens en de wereld. De bankcrisis is veroorzaakt door de jachtop winst en door de verkoop van verkeerde hypotheken. De keus hoeveel ze mogen lenen, wordt bij de mensen zelf neergelegd. En op de televisie zien we dan dat miljoenen mensen hun huis moeten verlaten. Wordt de hoge schuldenlast van de Nederlandse bevolking niet veroorzaakt door een te grote nadruk op consumeren? Niet het sparen wordt gestimuleerd, maar het ‘doen van leuke dingen’. De bomen lijken tot in de hemel te groeien. Dit zagen we ook bij de Griekse eurocrisis. De rijken droegen nauwelijks belasting af. Ze hadden het motto: ‘we leven ontspannen al lopen de schulden hemelhoog op’. Maar de wereld is veranderd en de armen onder de Grieken leven niet meer ontspannen.
Is de kern van het probleem niet dat mensen teveel voor zichzelf leven met te weinig oog voor het belang van een ander en het algemeen belang?
Eenzelfde visie op de mens ligt ten grondslag aande ecologische crisis. Het wordt steeds duidelijker dat de grondstoffen eindig zijn. Dat welvaart wereldwijd zal moeten worden gedeeld, of men wil of niet. Dat duurzame en schone energie absoluut nodig is. Dat de armen wereldwijd de klos zijn als dat niet snel wordt geregeld.
Het probleem is: ook in onze manier van omgaan met de aarderekenen we niet genoeg met de ander en we willen houden wat we hebben – alsof de meeste mensen niet een goed leven zouden hebben met ‘een beetje minder’.
De basis van de problemen zit ‘tussen de oren’: we moeten beter beseffen wie wij als mens zijn te midden van de anderen.
Lees verder in deze PDF: Verklaring over Bezit.
Artikelen
Lees ook de 6 artikelen die vooraanstaande vertegenwoordigers uit de Joodse, Moslim- en Christelijke denominaties ieder vanuit de visie van hun eigen religie op Bezit schreven, waaronder een bijdrage van ds. Klaas van der Kamp, secretaris-generaal van de Raad van Kerken in Nederland: Artikelen over Bezit.
Foto: Beeldbank PKN.